Zasiłek macierzyński – co to? Wszystko, co musisz wiedzieć, aby go dostać

Zasiłek macierzyński to ważne wsparcie finansowe, które z ubezpieczenia społecznego trafia do rodziców w Polsce, gdy na świecie pojawia się nowe dziecko. To po prostu rekompensata za utracone dochody, gdy musisz zostać w domu, żeby zająć się maluchem. W naszym kraju za te wypłaty odpowiada Zakład Ubezpieczeń Społecznych, czyli ZUS. Postanowiliśmy zebrać dla Ciebie wszystkie najważniejsze informacje – co to takiego, komu się należy i jak to wszystko policzyć, zgodnie z przepisami na 2025 rok.

Co to jest zasiłek macierzyński i po co właściwie istnieje?

Zasiłek macierzyński wypłacany jest z ubezpieczenia chorobowego. Jego główny cel to pomoc finansowa dla Ciebie, gdy jesteś na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim, ojcowskim albo na tzw. urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego. To ważny element naszego systemu ochrony socjalnej, który ma wyrównać Twoje zarobki na czas opieki nad maleństwem.

Co dokładnie zapewnia zasiłek macierzyński?

• Zastępuje Twoje zarobki: Gdy przestajesz pracować, żeby opiekować się dzieckiem, zasiłek macierzyński rekompensuje Ci utracone dochody. Zwykle wynosi on 100% podstawy wymiaru za czas urlopu macierzyńskiego i ojcowskiego, a także za pierwsze tygodnie urlopu rodzicielskiego.
• Wspiera finansowo rodziców: Dzięki temu świadczeniu masz środki na bieżące wydatki związane z utrzymaniem rodziny i opieką nad dzieckiem, zwłaszcza w tym początkowym, intensywnym okresie. ZUS wypłaci Ci go także w trudniejszych sytuacjach, na przykład gdy matka dziecka umrze lub nie jest w stanie sama się nim opiekować.
• Jest zgodny z prawem unijnym: Nasz system zasiłków macierzyńskich spełnia wymogi Unii Europejskiej, na przykład te zawarte w art. 48 Traktatu o funkcjonowaniu UE, który mówi o świadczeniach w przypadku powrotu z zagranicy. To daje Ci pewien standard ochrony.
• Gwarantuje minimalną kwotę: Nawet jeśli Twoje wyliczone świadczenie będzie niższe, ZUS zapewni Ci co najmniej 1000 zł netto miesięcznie. Jeśli wyjdzie mniej, dopłacą Ci brakującą kwotę. To spore zabezpieczenie, szczególnie dla osób z niższymi dochodami.

Jak się to wszystko liczy? Podstawa wymiaru zasiłku to Twój średni miesięczny dochód z ostatnich 12 miesięcy przed powstaniem prawa do świadczenia. Od tej kwoty ZUS odejmie składki na ubezpieczenia społeczne, które sam finansujesz (czyli 13,71%). Żeby w ogóle mieć prawo do zasiłku macierzyńskiego, musisz podlegać ubezpieczeniu chorobowemu – może to być obowiązkowe (jak przy umowie o pracę) lub dobrowolne (jak przy umowie zlecenie czy samozatrudnieniu).

Komu się należy zasiłek macierzyński? Kto może liczyć na wsparcie?

Jeśli podlegasz ubezpieczeniu chorobowemu i urodziłaś dziecko, albo zaadoptowałaś je i korzystasz z odpowiednich urlopów, zasiłek macierzyński jest Ci należny. Co ciekawe, wystarczy, że podlegałaś ubezpieczeniu choćby przez jeden dzień. Ważne: zasiłek przysługuje tylko jednemu rodzicowi w danym czasie.

Kto najczęściej otrzymuje zasiłek macierzyński?

• Pracownicy: Dotyczy to osób na umowie o pracę, ale też na umowie agencyjnej czy zleceniu – o ile odprowadzają składkę chorobową.
• Członkowie spółdzielni rolniczych: Jeśli podlegają ubezpieczeniu chorobowemu, też mogą liczyć na wsparcie.
• Osoby pracujące nakładczo: Tutaj również ubezpieczenie chorobowe otwiera drogę do zasiłku.
• Samozatrudnieni: Przedsiębiorcy, którzy opłacają dobrowolną składkę chorobową, również mogą ubiegać się o zasiłek.
• Duchowni: Podlegający ubezpieczeniu chorobowemu.
• Osoby na urlopie wychowawczym: Jeśli w tym czasie urodzą lub adoptują dziecko.
• Bezrobotni: Jeśli w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych urodzą dziecko.

A co w szczególnych sytuacjach?

• Ojciec dziecka lub opiekun prawny: Ojciec może przejąć zasiłek po matce, ale dopiero gdy ta wykorzysta minimum 14 tygodni urlopu macierzyńskiego (lub 8 tygodni, jeśli jest niezdolna do samodzielnej egzystencji). Trzeba wtedy złożyć odpowiednie dokumenty.
• Śmierć matki lub porzucenie dziecka: W takich przypadkach zasiłek może otrzymać ojciec lub inni członkowie rodziny, którzy przejmą opiekę.
• Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego: To opcja dla osób, które adoptowały dziecko lub objęły je pod opiekę prawną.
• Okres zatrudnienia: Nie ma tu żadnego okresu wyczekiwania – wystarczy jeden dzień ubezpieczenia chorobowego.
• Przepisy Kodeksu pracy: Czas urlopów związanych z rodzicielstwem, za które dostajesz zasiłek, jest określony w Kodeksie pracy. Mowa tu o urlopie macierzyńskim, rodzicielskim i ojcowskim.
• Zasiłek po ustaniu ubezpieczenia: Czasem można dostać zasiłek, nawet jeśli straciło się tytuł do ubezpieczenia, pod warunkiem, że prawo do niego powstało, gdy jeszcze się było ubezpieczonym.

Ile trwa okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego?

Zasiłek macierzyński przysługuje Ci przez tyle czasu, ile trwają urlopy macierzyński, rodzicielski lub ojcowski, zgodnie z Kodeksem pracy. Długość tych urlopów jest różna i zależy od tego, ile dzieci urodziło się lub zostało przyjętych jednocześnie. To przecież kluczowe wsparcie dla Was na początku wspólnej drogi z maluchem.

Standardowo urlop macierzyński trwa:

• 20 tygodni – gdy rodzi się jedno dziecko.
• 31 tygodni – przy bliźniętach.
• 33 tygodnie – przy trojaczkach.
• 35 tygodni – przy czworaczkach.
• 37 tygodni – przy pięcioraczkach lub większej liczbie dzieci.

Po urlopie macierzyńskim możesz skorzystać z urlopu rodzicielskiego, który może trwać:

• Do 41 tygodni – przy jednym dziecku.
• Do 43 tygodni – przy dwójce lub więcej dzieci.

Dodatkowo, jest też możliwość skorzystania z 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego rodzica. Nie zapomnijmy też o 2 tygodniach urlopu ojcowskiego, który można wykorzystać od razu lub podzielić na dwa tygodniowe odcinki. Zasiłek macierzyński otrzymasz za każdy dzień faktycznego trwania tych urlopów.

Warto wiedzieć, że w pewnych sytuacjach, na przykład gdy chcesz przełożyć rozpoczęcie urlopu rodzicielskiego, zasiłek jest wypłacany na bieżąco, ale mogą obowiązywać specyficzne zasady dotyczące rozliczeń. Prawo do zasiłku nie znika, nawet jeśli zdarzy Ci się opóźnić płatność składek (pod warunkiem, że później je uregulujesz).

Jak obliczyć wysokość zasiłku macierzyńskiego?

Wysokość Twojego zasiłku macierzyńskiego zależy od podstawy, od której jest naliczany, oraz od obowiązujących stawek procentowych. Podstawę tę ustala się indywidualnie dla Ciebie na podstawie Twoich zarobków sprzed rozpoczęcia urlopu.

Obliczanie podstawy wymiaru zasiłku:

Podstawę wymiaru zasiłku stanowi Twój średni miesięczny przychód z tytułu ubezpieczenia chorobowego z okresu 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym nabrałeś prawa do zasiłku. Od tej kwoty ZUS odejmie 13,71% składek na ubezpieczenia społeczne, które sam opłacasz. Jeśli byłeś ubezpieczony krócej niż 12 miesięcy, podstawę wyliczy się na podstawie średniego przychodu z pełnych miesięcy ubezpieczenia.

Dla osób na umowie o pracę, podstawa wymiaru zasiłku nie może być niższa niż minimalne wynagrodzenie po odliczeniu składek społecznych.

Kluczowe stawki procentowe zasiłku:

Stawki procentowe zasiłku macierzyńskiego zależą od okresu, za który Ci przysługuje, oraz od tego, jak złożysz wniosek:

• 100% podstawy wymiaru: Tyle otrzymasz za czas urlopu macierzyńskiego i ojcowskiego, a także za pierwsze 6 tygodni urlopu rodzicielskiego (lub 8 tygodni, jeśli urodziły się wieloraczki).
• 81,5% podstawy wymiaru: Tyle dostaniesz za łączny okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, jeśli złożysz wniosek o zasiłek w tej wysokości nie później niż 21 dni po porodzie. Potem za resztę urlopu rodzicielskiego obowiązuje niższa stawka.
• 70% podstawy wymiaru: To standardowa stawka za pozostały okres urlopu rodzicielskiego, który nie został objęty stawką 81,5%. Pamiętaj, że jeśli wybrałeś wariant 81,5% i wykorzystałeś cały urlop macierzyński, to za dodatkowe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego rodzica przysługuje właśnie 70%.

Minimalna kwota i podatek:

Jak już wspomnieliśmy, minimalna kwota zasiłku macierzyńskiego to 1000 zł netto miesięcznie. Gdyby Twoje obliczenia wskazywały na niższą kwotę, ZUS dopłaci Ci resztę. Zasiłek macierzyński jest także zwolniony z podatku dochodowego (PIT) do pewnego rocznego limitu, który zmienia się w zależności od przepisów podatkowych. Dokładne obliczenie może być trochę skomplikowane, dlatego zawsze warto skorzystać z kalkulatorów na stronach ZUS albo po prostu zapytać ich bezpośrednio. Wszystko reguluje Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Zasiłek macierzyński – jak to wygląda w liczbach?

Spoglądając na statystyki wypłat zasiłku macierzyńskiego w Polsce, można zauważyć ciekawe zjawisko: coraz więcej ojców angażuje się w opiekę nad dziećmi. Dane ZUS z pierwszego kwartału 2025 roku pokazują, że wciąż więcej matek pobiera zasiłek, ale liczba ojców korzystających z urlopów rodzicielskich i ojcowskich systematycznie rośnie. W tym okresie blisko 50 tysięcy ojców pobierało zasiłek macierzyński, ponad 15 tysięcy korzystało z urlopu rodzicielskiego, a około 35,5 tysiąca wybrało urlop ojcowski. Jeszcze bardziej wymowne są dane z okresu styczeń-kwiecień 2023 roku – zasiłek macierzyński wypłacono ponad 60 tysiącom mężczyzn!

Te liczby pokazują, że stereotypowe role rodzicielskie powoli odchodzą w niepamięć, a obowiązki dzielone są między partnerów coraz równiej. Mężczyźni chętniej korzystają ze swoich praw do urlopu i zasiłku, co jest świetnym trendem w kierunku równouprawnienia. Co ciekawe, średnie dzienne kwoty zasiłków w 2023 roku były często wyższe dla ojców niż dla matek, co może wynikać z różnych okresów urlopów i podstaw wymiaru świadczeń.

Problemy w uzyskaniu zasiłku macierzyńskiego – co może pójść nie tak?

Choć przepisy dotyczące zasiłku macierzyńskiego są jasne, czasami proces ubiegania się o niego może napotkać na przeszkody. Najczęściej wynikają one z błędów formalnych, kłopotów z ubezpieczeniem lub po prostu niejasności w interpretacji przepisów przez urzędników.

Najczęstsze problemy, z jakimi możesz się spotkać:

• Błędy we wniosku i dokumentach: Czasem zebranie wszystkich potrzebnych papierów, jak zaświadczenie o niezdolności do pracy (ZUS ZLA) czy akt urodzenia, może być wyzwaniem. Nawet drobne literówki we wniosku czy niepoprawne kody mogą spowodować opóźnienia lub nawet odrzucenie wniosku. Potem trzeba składać odwołania i tłumaczyć się ZUS-owi.
• Przerwy w ubezpieczeniu chorobowym: Kluczowe jest to, żebyś był ubezpieczony bez przerwy. Jeśli pracodawca zapomni zgłosić Cię od razu albo zapłaci składki z opóźnieniem, może powstać przerwa, która wymaga wyjaśnień w ZUS. Czasem trzeba nawet dochodzić swoich praw w sądzie.
• ZUS kwestionuje umowę lub działalność: Zakład Ubezpieczeń Społecznych może odmówić wypłaty zasiłku, jeśli uzna, że umowa o pracę albo działalność gospodarcza została zawarta tylko po to, żeby dostać świadczenie (tzw. pozorność). Dotyczy to sytuacji, gdy zarobki są podejrzanie wysokie albo działalność jest fikcyjna.
• ZUS kwestionuje wysokość zasiłku: ZUS może sprawdzić, czy podstawa wymiaru zasiłku została prawidłowo wyliczona. Jeśli uzna, że zadeklarowano składki znacznie wyższe niż przeciętne w branży albo sztucznie zawyżono dochody tuż przed urlopem, może przyznać niższy zasiłek.
• Inne kłopoty: Zdarzają się też trudności związane z przerwami między pobieraniem zasiłków, upadłością pracodawcy albo sytuacją, gdy ktoś pobiera zasiłek, a jednocześnie pracuje w sposób, który to uniemożliwia.

Jeśli ZUS odmówi Ci zasiłku lub przyzna go w mniejszej kwocie, masz prawo złożyć odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. W takich sytuacjach warto pomyśleć o pomocy prawnika specjalizującego się w prawie pracy i ubezpieczeniach.

Podsumowanie

Zasiłek macierzyński to kluczowe świadczenie, które z ubezpieczenia społecznego wspiera finansowo rodziców w Polsce w tym wyjątkowym okresie narodzin i opieki nad dzieckiem. Wypłaca go ZUS wszystkim, którzy podlegają ubezpieczeniu chorobowemu i korzystają z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego lub innych podobnych. Poznanie zasad jego przyznawania, okresu wypłaty i sposobu obliczania jest niezwykle ważne dla każdego przyszłego i obecnego rodzica.

Pamiętaj, że prawo do zasiłku wynika z podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, a jego wysokość zależy od podstawy wymiaru i obowiązujących stawek procentowych, które mogą się różnić w zależności od rodzaju urlopu i złożonych wniosków. Gdy masz wątpliwości lub napotykasz trudności, zawsze możesz zwrócić się o pomoc do ZUS lub skorzystać z profesjonalnej porady prawnej.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o zasiłek macierzyński

Czy ojciec może pobierać zasiłek macierzyński?

Jasne, że tak! Ojciec dziecka może pobierać zasiłek macierzyński. Może przejąć urlop macierzyński od matki po tym, jak wykorzysta ona minimum 14 tygodni (albo 8 tygodni, jeśli jest niezdolna do pracy). Oczywiście, ojciec może też skorzystać z 2 tygodni urlopu ojcowskiego albo z urlopu rodzicielskiego. Wystarczy złożyć odpowiednie dokumenty i oświadczenia w ZUS.

Czy zasiłek macierzyński przysługuje na umowie zlecenie?

Tak, jeśli na umowie zlecenie opłacasz dobrowolną składkę chorobową, to zasiłek macierzyński Ci przysługuje. Zasady są takie same jak przy innych formach zatrudnienia, a wysokość zasiłku zależy od podstawy wymiaru składek.

Jak długo trwa urlop macierzyński i rodzicielski?

Standardowy urlop macierzyński trwa 20 tygodni przy jednym dziecku. Urlop rodzicielski może wydłużyć ten czas nawet do 41 tygodni przy jednym dziecku (lub 43 tygodni przy wieloraczkach). Dodatkowo jest jeszcze 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego rodzica.

Jaka jest minimalna kwota zasiłku macierzyńskiego?

Zasiłek macierzyński nie może być niższy niż 1000 zł netto miesięcznie. Jeśli Twoje wyliczenia wyjdą poniżej tej kwoty, ZUS dopłaci Ci brakującą sumę. To ma zapewnić podstawowe wsparcie finansowe dla rodziców.

Czy można pracować na umowie o dzieło, pobierając zasiłek macierzyński?

Umowa o dzieło to umowa cywilnoprawna, która zazwyczaj nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu. Generalnie, podejmowanie pracy na takiej umowie w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego lub rodzicielskiego jest dozwolone, pod warunkiem, że nie jest to uznane za kontynuację działalności zarobkowej, która mogłaby skutkować odmową przyznania zasiłku. Zawsze jednak warto dokładnie sprawdzić przepisy, bo ZUS może różnie interpretować takie sytuacje.

Gdzie złożyć wniosek o zasiłek macierzyński?

Wniosek o zasiłek macierzyński składasz w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Jeśli jesteś zatrudniony na umowę o pracę, zazwyczaj robisz to za pośrednictwem swojego pracodawcy. Osoby prowadzące działalność gospodarczą, pracujące na umowę zlecenie lub inne formy objęte ubezpieczeniem, składają wniosek bezpośrednio do ZUS.

 

Poszukujesz agencji SEO w celu wypozycjonowania swojego serwisu? Skontaktujmy się!