Zasiłek opiekuńczy – co to jest, komu przysługuje, ile wynosi i jak go uzyskać? Poradnik

Potrzeba sprawowania opieki nad chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny może pojawić się nagle. Stawia to wiele osób przed trudnym zadaniem pogodzenia pracy z troską o najbliższych. W takich chwilach wsparcie finansowe jest nieocenione i pomaga złagodzić ewentualne problemy materialne. Zasiłek opiekuńczy, wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), jest jednym z takich rozwiązań. To pomoc dla osób ubezpieczonych, które muszą przerwać pracę, by osobiście zaopiekować się chorym dzieckiem lub kimś bliskim. Ten przewodnik szczegółowo wyjaśni, czym dokładnie jest zasiłek opiekuńczy, komu się należy, jak długo można go pobierać, ile wynosi i jak go zdobyć.

Czym jest zasiłek opiekuńczy i komu przysługuje?

Zasiłek opiekuńczy to po prostu pieniądze, które dostajesz, jeśli jesteś ubezpieczony i musisz zostać w domu, by zająć się chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny. Dotyczy to zarówno pracowników, jak i przedsiębiorców, którzy sami opłacają składkę chorobową. Ale uwaga, nie zawsze dostaniesz te pieniądze od ręki – trzeba spełnić pewne warunki.

Najważniejsze, żebyś miał ważne ubezpieczenie chorobowe w dniu, kiedy pojawiła się potrzeba opieki. Drugi ważny punkt to to, czy w domu są jeszcze inne osoby, które mogłyby się zająć chorym. Zwykle ZUS nie wypłaci zasiłku, jeśli w tym samym domu mieszka ktoś inny, kto mógłby pomóc. Są jednak wyjątki, na przykład gdy choruje niemowlę do drugiego roku życia – wtedy ten wymóg jest mniej restrykcyjny. Prawo do zasiłku mają zarówno mama, jak i tata, ale za dany okres mogą go otrzymać tylko na jednego z nich, tego, który złożył wniosek.

Oto sytuacje, w których możesz liczyć na zasiłek opiekuńczy:

• Gdy opiekujesz się chorym dzieckiem, które nie skończyło 14 lat.
• Gdy opiekujesz się chorym dzieckiem niepełnosprawnym, które nie skończyło 18 lat, pod warunkiem, że masz odpowiednie orzeczenie.
• Gdy opiekujesz się innym chorym członkiem rodziny – czyli mężem/żoną, rodzicami, teściami, dziadkami, wnukami, rodzeństwem lub nawet własnym dzieckiem, które ukończyło 14 lat. W tym wypadku musicie mieszkać razem.
• Gdy musisz zaopiekować się dzieckiem do 8. roku życia, nawet jeśli jest zdrowe, bo ty sam musisz iść do szpitala lub na leczenie.
• Gdy placówka, do której chodzi twoje dziecko do 8. roku życia (żłobek, przedszkole, szkoła), jest zamknięta.

Jak długo można pobierać zasiłek opiekuńczy?

Pamiętaj, że zasiłek opiekuńczy nie trwa wiecznie. Okres pobierania jest ograniczony i liczony w dniach w ciągu roku kalendarzowego. Przepisy określają maksymalną liczbę dni, w zależności od tego, dlaczego potrzebujesz opieki. Ważne, żeby pamiętać, że łączny czas pobierania zasiłku z różnych powodów nie może przekroczyć ustalonego rocznego limitu.

• 60 dni: Tyle maksymalnie możesz pobierać zasiłek w ciągu roku, jeśli opiekujesz się:
  • Chorym dzieckiem do 14. roku życia (także niepełnosprawnym).
  • Zdrowym dzieckiem do 8. roku życia.
  • Dzieckiem, gdy placówka edukacyjna, do której chodzi, jest zamknięta.
• 14 dni: Tyle maksymalnie trwa zasiłek, gdy opiekujesz się:
  • Chorym dzieckiem w wieku od 14 do 18 lat.
  • Innym chorym członkiem rodziny (np. mężem, rodzicem, dziadkiem), pod warunkiem wspólnego zamieszkiwania i braku innych domowników, którzy mogliby pomóc.
• 30 dni: W niektórych, szczególnych sytuacjach, jeśli opiekujesz się chorym, niepełnosprawnym dzieckiem w wieku od 14 do 18 lat lub innymi chorymi członkami rodziny, ale nie masz w domu młodszych dzieci, okres zasiłku może wynieść maksymalnie 30 dni w roku kalendarzowym.

Podkreślam, że łącznie, czy to nad dziećmi, czy nad innymi członkami rodziny, zasiłek opiekuńczy przysługuje maksymalnie przez 60 dni w roku. Zasady obliczania tego okresu są jasno określone w przepisach.

Jak obliczyć wysokość zasiłku opiekuńczego?

Wysokość zasiłku opiekuńczego to ważna sprawa dla wielu osób szukających wsparcia finansowego. Zgodnie z przepisami, zasiłek wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. Podstawę tę ustala się na podstawie twoich dochodów z okresu poprzedzającego potrzebę sprawowania opieki.

Jeśli jesteś pracownikiem, podstawę wymiaru zasiłku zwykle oblicza się jako średnie miesięczne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem, w którym pojawiła się potrzeba opieki. To wynagrodzenie pomniejsza się o składki na ubezpieczenia społeczne, które płacisz. Następnie od tej kwoty nalicza się 80% – to jest twoja miesięczna wysokość zasiłku opiekuńczego. Jeśli opiekowałeś się kimś krócej niż miesiąc, zasiłek wypłaca się proporcjonalnie za te dni, w których faktycznie sprawowałeś opiekę. Dzienną stawkę oblicza się, dzieląc miesięczną kwotę przez 30.

Dla przedsiębiorców, którzy sami opłacają składkę chorobową, podstawa wymiaru zasiłku jest ustalana podobnie – ze średniej z ostatnich 12 miesięcy. Trzeba jednak odjąć 13,71% składki chorobowej. Potem też stosuje się 80% wskaźnik do obliczenia wysokości zasiłku.

Wyobraź sobie taką sytuację: średnie miesięczne wynagrodzenie pracownika przez 12 miesięcy wynosiło 4000 zł brutto. Po odliczeniu składek społecznych podstawa wymiaru zasiłku może wynieść, powiedzmy, 3600 zł. Wtedy zasiłek opiekuńczy wyniesie 80% z 3600 zł, czyli 2880 zł miesięcznie. Jeśli pracownik był na opiece przez 10 dni, dostanie 10/30 tej kwoty, po odliczeniu ewentualnych innych potrąceń.

Pamiętaj, że dokładne obliczenia mogą być czasem skomplikowane i zależą od wielu indywidualnych czynników. Jeśli masz wątpliwości, najlepiej porozmawiaj ze swoim pracodawcą lub bezpośrednio z ZUS.

Wymagane dokumenty i procedura składania wniosku

Żeby dostać zasiłek opiekuńczy, musisz przygotować odpowiednie dokumenty i złożyć wniosek. Cała procedura wymaga dokładności, bo od tego zależy, czy dostaniesz pieniądze.

Najważniejszy dokument to wniosek o zasiłek opiekuńczy, oznaczony symbolem Z-15. W zależności od sytuacji, musisz wybrać odpowiednią wersję:

• Z-15A: Gdy opiekujesz się chorym dzieckiem.
• Z-15B: Gdy opiekujesz się innym chorym członkiem rodziny.

Do wniosku dołączasz zaświadczenie lekarskie, które potwierdza, że opieka jest potrzebna. Może to być elektroniczne zwolnienie lekarskie (e-ZLA) wystawione przez lekarza albo tradycyjne zaświadczenie na druku ZUS ZLA lub innym właściwym. Na zaświadczeniu musi być data początku i końca opieki, pieczątka i podpis lekarza. Jeśli opieka odbywa się za granicą, potrzebne jest zaświadczenie z tamtejszej placówki medycznej, przetłumaczone na polski.

W zależności od tego, kim jesteś i jak chcesz otrzymać zasiłek, mogą być potrzebne dodatkowe dokumenty:

• Zaświadczenie płatnika składek: Jeśli jesteś pracownikiem, zazwyczaj będzie to druk ZUS Z-3. Gdy jesteś ubezpieczony z innego tytułu (np. umowa zlecenie, działalność gospodarcza), może być potrzebny druk ZUS Z-3a. Te dokumenty zawierają informacje o podstawie wymiaru twojego zasiłku.
• Orzeczenie o niepełnosprawności: Jeśli zasiłek dotyczy opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny, który ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub o niepełnosprawności z pewnymi wskazaniami (np. konieczność stałej opieki), musisz przedstawić kopię tego orzeczenia, potwierdzoną za zgodność z oryginałem.
• Dokument tożsamości: Jeśli składasz wniosek osobiście w ZUS, miej przy sobie dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający twoją tożsamość.

W szczególnych sytuacjach, jak na przykład po hospitalizacji matki po porodzie albo gdy opiekujesz się dzieckiem porzuconym, mogą być potrzebne dodatkowe dokumenty potwierdzające te okoliczności, np. zaświadczenie ze szpitala lub odpowiednie oświadczenia.

Wniosek wraz z załącznikami możesz złożyć na kilka sposobów:

• Bezpośrednio u swojego pracodawcy, jeśli on zajmuje się wypłatą zasiłku.
• W placówce ZUS – osobiście, wysyłając pocztą lub przez pełnomocnika.
• Elektronicznie, przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS. To obecnie najszybsza i najwygodniejsza opcja.

Zasiłek opiekuńczy a inne świadczenia opiekuńcze

System świadczeń opiekuńczych w Polsce jest dość rozbudowany i obejmuje różne formy pomocy, które czasem można pomylić z zasiłkiem opiekuńczym z ZUS. Ważne jest, żeby wiedzieć, czym się różnią, żeby wybrać najlepszą opcję.

Zasiłek opiekuńczy (ZUS) to świadczenie ubezpieczeniowe. Dostaniesz je, gdy musisz czasowo, osobiście opiekować się chorym członkiem rodziny. Jego wysokość to 80% twojej podstawy wymiaru zasiłku, a możesz go pobierać maksymalnie 60 dni w roku. Nie zależy on od twoich dochodów.

Specjalny zasiłek opiekuńczy (MOPS/Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej) to świadczenie z pomocy społecznej. Przysługuje ono osobom, które zrezygnowały z pracy lub nie mogą jej podjąć z powodu konieczności stałej opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Tutaj liczy się dochód rodziny. Kwota specjalnego zasiłku opiekuńczego jest stała i wynosi około 764 zł netto miesięcznie.

Świadczenie pielęgnacyjne to kolejna pomoc dla opiekunów osób z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Od 2024 roku wprowadzono nowe zasady, które pozwalają opiekunom pracować bez utraty świadczenia. Kwota świadczenia pielęgnacyjnego jest znacznie wyższa niż zasiłek opiekuńczy i wynosi około 3287 zł miesięcznie.

Zasiłek pielęgnacyjny to stałe świadczenie, niezależne od dochodu. Przeznaczone jest dla osób, które nie są w stanie samodzielnie funkcjonować z powodu wieku (powyżej 75 lat) lub choroby. Jego wysokość jest stała i wynosi około 215,84 zł miesięcznie.

Oprócz tych świadczeń pieniężnych, istnieją też inne formy wsparcia:

• Urlop opiekuńczy: To bezpłatny urlop dla pracownika, który może być wykorzystany na opiekę nad bliskimi.
• Dni wolne na opiekę nad dzieckiem: Pracownik ma prawo do 2 dni wolnych w roku, aby zaopiekować się dzieckiem do 14 lat.
• Usługi opiekuńcze: To pomoc w codziennych czynnościach świadczona przez specjalistów, często dostępna w ramach pomocy społecznej.
• Program „Opieka wytchnieniowa”: Pozwala na tymczasowe zastąpienie opiekuna, dając mu czas na odpoczynek.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o zasiłek opiekuńczy

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zasiłku opiekuńczego.

Kto jest uważany za członka rodziny na potrzeby zasiłku opiekuńczego?

Za członka rodziny, nad którym możesz sprawować opiekę w ramach zasiłku opiekuńczego, uważa się: męża/żonę, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo, a także własne dzieci, które ukończyły 14 lat i mieszkają z tobą. Oczywiście, opieka musi być niezbędna i nikt inny w domu nie może jej zapewnić.

Czy można jednocześnie pobierać zasiłek opiekuńczy i wynagrodzenie za pracę?

Zazwyczaj nie. Zasiłek opiekuńczy jest wypłacany za okres, w którym zrezygnowałeś z pracy, żeby się opiekować. Są pewne wyjątki lub nowe przepisy, które mogą dopuszczać pewne formy pracy bez utraty świadczenia, ale jeśli chodzi o standardowy zasiłek opiekuńczy z ZUS, zasada jest taka: przerwa w pracy.

Co jeśli wniosek o zasiłek opiekuńczy zostanie odrzucony?

Jeśli ZUS odrzuci twój wniosek, masz prawo złożyć odwołanie. Odwołanie składasz do właściwego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Cała procedura odwoławcza odbywa się zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego.

Czy przedsiębiorca może otrzymać zasiłek opiekuńczy?

Tak, jeśli przedsiębiorca ma dobrowolne ubezpieczenie chorobowe i regularnie opłaca składki. Przedsiębiorcy podlegają tym samym zasadom przyznawania zasiłku opiekuńczego, co pracownicy. Czyli muszą spełnić warunki dotyczące osobistej opieki i braku innych osób w domu, które mogłyby pomóc.

Czy moje dochody mają wpływ na zasiłek opiekuńczy?

Standardowy zasiłek opiekuńczy z ZUS nie jest zależny od twoich dochodów ani dochodów twojej rodziny. To świadczenie ubezpieczeniowe, które dostajesz, jeśli masz ubezpieczenie chorobowe i spełniasz warunki związane z potrzebą opieki. To ważna różnica w porównaniu do specjalnego zasiłku opiekuńczego, który jest świadczeniem z pomocy społecznej i tam dochód jest kluczowy.

Zasiłek opiekuńczy to naprawdę pomocna dłoń dla tych, którzy muszą przerwać pracę, by zaopiekować się chorym dzieckiem lub kimś bliskim. Wypłacany przez ZUS, ma na celu złagodzenie finansowych skutków takiej sytuacji. Kluczowe, żeby pamiętać o posiadaniu ubezpieczenia chorobowego, spełnieniu warunków dotyczących braku innych opiekunów i przestrzeganiu rocznych limitów dni, przez które można pobierać zasiłek.

Dobre zrozumienie zasad przyznawania, okresu pobierania, sposobu obliczania wysokości i wymaganych dokumentów jest kluczowe, żeby sprawnie złożyć wniosek. Warto też pamiętać o różnicach między zasiłkiem opiekuńczym a innymi świadczeniami, takimi jak specjalny zasiłek opiekuńczy czy świadczenie pielęgnacyjne, żeby wybrać dla siebie najlepsze rozwiązanie. W razie wątpliwości najlepiej pogadać z pracodawcą, bezpośrednio z ZUS albo zajrzeć na oficjalne strony, jak gov.pl czy zus.pl, gdzie znajdziesz aktualne informacje i formularze.

 

Poszukujesz agencji SEO w celu wypozycjonowania swojego serwisu? Skontaktujmy się!