Czy słyszałeś o urlopie z powodu siły wyższej? To całkiem nowe udogodnienie w polskim prawie pracy, które weszło w życie 26 kwietnia 2023 roku. Chodzi o to, żebyś w nagłych sprawach rodzinnych, spowodowanych np. niespodziewaną chorobą czy wypadkiem, mógł szybko pojawić się tam, gdzie jesteś potrzebny. Co fajne, masz do tego prawo do 2 dni albo 16 godzin takiego wolnego w ciągu roku, i to z zachowaniem 50% pensji. Myślę, że to ważne, choć może niedoceniane, wsparcie, które pomaga nam pogodzić pracę z życiem prywatnym, zgodnie z unijnymi wytycznymi. Całość reguluje Artykuł 148¹ Kodeksu pracy.
Co to właściwie jest ten urlop z powodu siły wyższej?
To taki specjalny rodzaj zwolnienia, kiedy musisz załatwić coś pilnego i niespodziewanego w swojej rodzinie. Prawo nie definiuje dokładnie, co kryje się pod pojęciem „siła wyższa”, ale ogólnie chodzi o zdarzenia, które są poza Twoją kontrolą, nie da się ich przewidzieć ani uniknąć. W praktyce może to być nagła choroba bliskiej osoby, wypadek albo inne podobne sytuacje, gdy Twoja obecność jest po prostu niezbędna. Ważne, żebyś mógł pokazać, że rzeczywiście musiałeś być na miejscu i nie było innej możliwości. To Twoje ustawowe prawo, żeby w takich kryzysowych momentach móc zareagować.
Kto może skorzystać z tego urlopu?
Każdy pracownik zatrudniony na umowę o pracę w Polsce! Nie ma znaczenia, czy masz umowę na czas nieokreślony, na czas określony, czy pracujesz na pełen etat, czy na część. Co ważne, jeśli pracujesz na niepełny etat, ilość dni lub godzin urlopu będzie proporcjonalna do Twojego wymiaru czasu pracy. Czyli osoba na pół etatu dostanie odpowiednio mniej. Pamiętaj, że „pracownik” w polskim prawie to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, ale czasami też na umowie zlecenia czy o dzieło, jeśli taka umowa przypomina stosunek pracy.
Twoje prawa związane z urlopem z powodu siły wyższej
Ile masz tego urlopu i w jakiej formie?
Każdemu pracownikowi przysługują 2 dni kalendarzowe albo 16 godzin urlopu z powodu siły wyższej w roku kalendarzowym. Masz prawo sam zdecydować, czy wolisz brać to w dniach czy godzinach, ale ta decyzja dotyczy pierwszego wniosku w danym roku i obowiązuje Cię przez pozostałą jego część. Czyli jeśli raz wybierzesz godziny, to do końca roku musisz się tego trzymać. Dla jasności, jeśli pracujesz np. po 8 godzin dziennie, to 2 dni urlopu to faktycznie 16 godzin.
Czy ten urlop jest płatny?
Tak, za czas takiego urlopu dostaniesz 50% swojego normalnego wynagrodzenia. To mniej niż przy urlopie wypoczynkowym czy chorobowym, ale to dlatego, że ten urlop jest na takie nagłe sytuacje. Pieniądze wyliczane są na podstawie tego, co zarabiałeś przed urlopem, uwzględniając stałe i zmienne części pensji. Pamiętaj, to nadal wynagrodzenie za pracę, a nie zasiłek, co odróżnia go od innych świadczeń.
Jak to zgłosić i co z obowiązkami pracodawcy?
Możesz zgłosić potrzebę skorzystania z urlopu nawet w dniu, w którym chcesz go wziąć – to wynika z samej nieprzewidywalności takich zdarzeń. Pracodawca musi Ci taki urlop udzielić, jeśli spełniasz warunki. Nie ma prawa odmówić, jeśli zgłosisz pilną sprawę rodzinną. Co ciekawe, nie musisz przedstawiać żadnych dokumentów, które potwierdzałyby powód Twojej nieobecności, jak na przykład zwolnienie lekarskie. To spora różnica w porównaniu do innych rodzajów urlopów. Po powrocie z urlopu pracodawca ma obowiązek przyjąć Cię z powrotem na Twoje poprzednie stanowisko albo na takie samo, z nie gorszymi warunkami pracy.
Urlop z powodu siły wyższej a inne rodzaje zwolnień
Urlop z powodu siły wyższej a urlop opiekuńczy
Chociaż oba dotyczą spraw rodzinnych, to jednak są to dwie różne rzeczy. Urlop z powodu siły wyższej to opcja na takie nagłe, nieprzewidziane sytuacje, gdy musisz być gdzieś natychmiast (np. choroba, wypadek). Masz na to 2 dni albo 16 godzin w roku i dostajesz 50% pensji. Z kolei urlop opiekuńczy to dłuższe (5 dni w roku) i zazwyczaj bezpłatne zwolnienie, przeznaczone na opiekę nad kimś z rodziny, kto ma poważne problemy zdrowotne. Wymaga zazwyczaj wcześniejszego zgłoszenia i czasem dokumentów.
Oto kilka kluczowych różnic:
- Po co? Nagłe, nieprzewidziane sytuacje (siła wyższa) vs. zaplanowana opieka nad chorym członkiem rodziny (opiekuńczy).
- Ile? 2 dni / 16 godzin rocznie (siła wyższa) vs. 5 dni rocznie (opiekuńczy).
- Płatność? 50% pensji (siła wyższa) vs. zazwyczaj bezpłatny (opiekuńczy).
- Jak zgłosić? Od razu, nawet w dniu wykorzystania (siła wyższa) vs. zazwyczaj trzeba wcześniej i z papierami (opiekuńczy).
Urlop z powodu siły wyższej a urlop okolicznościowy i inne
Urlop z powodu siły wyższej mocno różni się od innych popularnych zwolnień. Urlop okolicznościowy bierzesz z okazji ważnych wydarzeń, jak ślub, narodziny dziecka czy pogrzeb – zazwyczaj 1-2 dni wolnego, w pełni płatne i trzeba go wcześniej zgłosić. Urlop wypoczynkowy to Twój główny czas na odpoczynek, co najmniej 20 dni roboczych rocznie (albo 26, jeśli masz staż pracy), też w pełni płatny, ale wymaga planowania. A zasiłek chorobowy (potocznie urlop zdrowotny) przysługuje, gdy sam jesteś chory – płatny zwykle w 80% i wymaga zwolnienia lekarskiego.
W skrócie, urlop z powodu siły wyższej jest unikalny: krótki, na nagłe sprawy rodzinne, częściowo płatny i łatwy do zgłoszenia. To świetne wsparcie, które warto odróżnić od innych typów wolnego.
Podsumowanie: co warto zapamiętać o urlopie z powodu siły wyższej?
Urlop z powodu siły wyższej to naprawdę przydatne narzędzie dla każdego pracownika w Polsce. Pozwala Ci szybko zareagować, gdy w domu dzieje się coś nieprzewidzianego. To krótki, częściowo płatny urlop (50% pensji), który możesz wykorzystać przez 2 dni albo 16 godzin w roku. Największa zaleta? Możesz go zgłosić nawet tego samego dnia, w którym chcesz go wziąć, a szef nie ma prawa odmówić ani prosić o żadne dodatkowe dokumenty. Pomaga utrzymać równowagę między pracą a życiem prywatnym i zdecydowanie różni się od urlopu opiekuńczego, okolicznościowego czy wypoczynkowego. Wprowadzenie go do polskiego prawa pracy to duży krok w stronę lepszej ochrony pracowników w trudnych sytuacjach.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o urlop z powodu siły wyższej
Czy urlop z powodu siły wyższej jest płatny?
Tak, jest. Dostaniesz za ten czas 50% swojego normalnego wynagrodzenia.
Jak długo trwa urlop z powodu siły wyższej?
Masz prawo do 2 dni kalendarzowych albo 16 godzin urlopu w ciągu roku. Sam decydujesz, która forma jest dla Ciebie lepsza, ale tę decyzję musisz podjąć przy pierwszym wniosku w danym roku kalendarzowym i już jej nie zmienisz.
Czy muszę pokazać jakieś dokumenty, żeby dostać ten urlop?
Absolutnie nie. Pracodawca nie może Cię prosić o żadne zaświadczenia czy inne dokumenty potwierdzające powód skorzystania z urlopu z powodu siły wyższej.
Czy to to samo co urlop opiekuńczy?
Nie, to zupełnie inne uprawnienia. Urlop z powodu siły wyższej to te 2 dni/16h na nagłe sytuacje z 50% pensji. Urlop opiekuńczy to 5 dni w roku, zazwyczaj bezpłatny, na opiekę nad poważnie chorym członkiem rodziny.
Kiedy mogę zgłosić chęć skorzystania z takiego urlopu?
Możesz to zrobić nawet w dniu, w którym chcesz go wykorzystać. Wszystko przez to, że sytuacje, które Cię do tego skłaniają, są z natury nagłe.
Czy szef może mi odmówić takiego urlopu?
Nie, jeśli spełniasz warunki, pracodawca nie może Ci odmówić. Masz pełne prawo do tego zwolnienia.
Poszukujesz agencji SEO w celu wypozycjonowania swojego serwisu? Skontaktujmy się!
Paweł Cengiel
Cechuję się holistycznym podejściem do SEO, tworzę i wdrażam kompleksowe strategie, które odpowiadają na konkretne potrzeby biznesowe. W pracy stawiam na SEO oparte na danych (Data-Driven SEO), jakość i odpowiedzialność. Największą satysfakcję daje mi dobrze wykonane zadanie i widoczny postęp – to jest mój „drive”.
Wykorzystuję narzędzia oparte na sztucznej inteligencji w procesie analizy, planowania i optymalizacji działań SEO. Z każdym dniem AI wspiera mnie w coraz większej liczbie wykonywanych czynności i tym samym zwiększa moją skuteczność.
