Umowa prowizyjna – co to jest, na czym polega i jak działa?

Umowa prowizyjna to przede wszystkim sposób na zarabianie, gdzie to, ile dostaniesz, zależy od tego, jak dobrze Ci pójdzie. Chodzi o wyniki – na przykład sprzedaż, liczbę nowych umów, klientów czy wykonanych usług. To nie jest taki osobny typ umowy, a raczej metoda naliczania pensji, którą możesz spotkać zarówno przy umowie o pracę, jak i przy umowie cywilnoprawnej. Najczęściej spotkasz się z tym w branżach takich jak handel, finanse, motoryzacja czy nieruchomości. Prowizja ma niesamowicie motywować do najlepszych wyników, ale musisz pamiętać, że wiąże się to też z pewną niepewnością finansową. Zaraz opowiem Ci o najważniejszych elementach takiej umowy, porównam ją z innymi formami zatrudnienia i wyjaśnię, co to oznacza dla Ciebie prawnie.

Czym jest umowa prowizyjna? Dokładniej, o co chodzi

Umowa prowizyjna to po prostu system wynagrodzenia oparty na prowizji, gdzie Twoje zarobki są bezpośrednio związane z tym, co wypracujesz. Zazwyczaj prowizja to jakiś procent od wartości sprzedanych produktów, usług albo pozyskanych kontraktów. Taki sposób zarabiania charakteryzuje się tym, że Twoje dochody będą się zmieniać w zależności od tego, jak Ci się powiedzie. Jest to powszechnie stosowane w handlu, finansach, motoryzacji i na rynku nieruchomości.

Główną zaletą takiego systemu jest to, że świetnie motywuje do lepszej pracy, chociaż z drugiej strony może powodować trochę stresu związanego z zarobkami. Żeby uniknąć nieporozumień i sporów, ważne jest, żeby wszystkie zasady dotyczące prowizji były jasno określone w umowie lub regulaminach firmy.

Co musi znaleźć się w dobrej umowie prowizyjnej?

Żeby umowa prowizyjna była jasna i nie prowadziła do sporów, musi zawierać kilka kluczowych rzeczy. Dzięki temu obie strony są bezpieczne:

• Jasno określony przedmiot umowy: Umowa musi precyzyjnie wskazywać, za co dokładnie dostaniesz prowizję. Może to być sprzedaż konkretnego produktu, zdobycie nowego klienta czy podpisanie kontraktu handlowego.
• Kim są strony umowy: Trzeba dokładnie wskazać, kto zawiera umowę – zleceniodawca i agent lub pośrednik. Powinny być podane ich pełne dane, żeby można było łatwo ich zweryfikować.
• Co możesz, a czego nie możesz robić: Umowa powinna szczegółowo określać, w jakim zakresie działasz w imieniu zleceniodawcy. Ważne jest też zdefiniowanie Twoich obowiązków, w tym ewentualnej odpowiedzialności za to, że klient nie wywiąże się z umowy (tzw. prowizja del credere).
• Jak obliczamy prowizję i ile wynosi: Musi być jasno określone, jak obliczasz prowizję, na przykład jako procent od kwoty netto sprzedaży. Trzeba też podać jej wysokość. Dobrym przykładem jest zapis: „prowizja wynosi 5% od wartości netto sprzedaży dokonanej przez agenta”.
• Kiedy nabywasz prawo do prowizji: Umowa powinna wskazywać, od czego zależy to, że dostaniesz prowizję. Może to być na przykład sfinalizowanie transakcji albo otrzymanie zapłaty od klienta. Należy też pomyśleć o takich sytuacjach jak reklamacje czy odstąpienie od umowy przez drugą stronę.
• Termin wypłaty prowizji: To bardzo ważny zapis. Może to być na przykład konkretny dzień miesiąca po sprzedaży lub otrzymaniu pieniędzy od klienta.
• Forma i dokumentacja: Dla ułatwienia dochodzenia swoich praw, umowa prowizyjna powinna być spisana. Czasem, jak w przypadku umów agencyjnych, forma pisemna jest wymagana, żeby pewne zapisy były ważne.
• Postanowienia końcowe: Oprócz tego, umowa powinna zawierać zapisy o tym, jak ją zmieniać lub rozwiązywać, o odpowiedzialności stron, o poufności (tajemnica firmy) i o tym, jak rozwiązywać ewentualne spory.

Dodatkowo, warto pamiętać o kilku kwestiach w zależności od formy umowy:

• Umowa o pracę: Nadal chroni Cię Kodeks pracy i masz zagwarantowane minimalne wynagrodzenie. Prowizja to po prostu dodatek.
• Umowa zlecenie: Jeśli umowa opiera się tylko na prowizji, a Ty sam decydujesz o czasie i miejscu pracy, nie obowiązuje Cię minimalna stawka godzinowa.
• Umowa agencyjna: Może zawierać zapis o prowizji del credere, gdzie jako agent odpowiadasz za niewywiązanie się klienta z umowy.

Podsumowując, jasne i szczegółowe zapisy w umowie prowizyjnej to najlepszy sposób na uniknięcie nieporozumień i sporów, dzięki czemu system prowizyjny działa bez zarzutu.

Umowa prowizyjna a umowa o pracę i umowa zlecenia: w czym tkwi różnica?

Pamiętaj, umowa prowizyjna to sposób rozliczania, a nie osobny rodzaj umowy. Może być częścią umowy o pracę albo umowy zlecenia, ale fundamentalnie różni się od nich pod względem sposobu ustalania wynagrodzenia i ochrony prawnej.

Umowa o pracę

• Opiera się na Kodeksie pracy.
• Daje Ci stabilność zatrudnienia, prawo do urlopu, ubezpieczenia społeczne i inne pracownicze przywileje.
• Zawsze dostaniesz minimalne wynagrodzenie, nawet jeśli zarabiasz na prowizji. Całkowita kwota nie może być niższa od ustawowego minimum.

Umowa zlecenie

• To umowa cywilnoprawna, którą reguluje Kodeks cywilny.
• Masz większą swobodę w decydowaniu, kiedy i gdzie pracujesz.
• Jeśli umowa zlecenie opiera się tylko na prowizji, a Ty sam decydujesz o czasie i miejscu pracy, nie ma gwarancji minimalnej stawki godzinowej.
• Umowa zlecenie nie daje Ci praw pracowniczych, takich jak płatny urlop czy ochrona przed zwolnieniem.

Kluczowe różnice w skrócie

Cecha	Umowa o pracę	Umowa zlecenie	Umowa prowizyjna (system wynagrodzenia)
Podstawa prawna	Kodeks pracy	Kodeks cywilny	Może być częścią umowy o pracę lub zlecenia
Stabilność zatrudnienia	Wysoka	Niska	Zależy od formy umowy podstawowej
Wynagrodzenie	Minimalne + ewentualna prowizja	Prowizja lub stawka godzinowa	Wynagrodzenie zależne od wyników pracy (prowizja)
Prawo do urlopu	Tak	Nie	Zależy od formy umowy podstawowej
Kontrola miejsca i czasu	Pracodawca	Zleceniobiorca (zwłaszcza przy prowizyjnym wynagrodzeniu)	Zależy od formy umowy podstawowej
Składki ZUS	Zawsze, według zasad umowy o pracę	Zależne od warunków umowy i innych tytułów	Zależą od formy umowy podstawowej

Podsumowując, umowa o pracę to bezpieczeństwo i stabilność, umowa zlecenie to swoboda działania, a umowa prowizyjna to po prostu sposób płatności zależny od wyników, który można zastosować w obu tych umowach.

Gdzie i dlaczego stosuje się umowy prowizyjne?

Umowy prowizyjne najczęściej pojawiają się tam, gdzie liczą się wyniki sprzedaży i pozyskiwanie nowych klientów. Oto najpopularniejsze sektory:

• Handel i nieruchomości: Tutaj prowizja to często główne albo bardzo dużą część wynagrodzenia, która motywuje do sprzedaży drogich rzeczy. W nieruchomościach agenci dostają procent od wartości transakcji.
• Ubezpieczenia: Agenci zarabiają na prowizjach od sprzedanych polis, co bezpośrednio wpływa na ich zarobki.
• Motoryzacja: Sprzedawcy w salonach samochodowych są zachęcani prowizjami od każdego sprzedanego auta.
• Branża turystyczna: Agenci turystyczni dostają prowizje za sprzedaż wycieczek, rezerwacje czy bilety.
• Sektor finansowy: Wiele produktów finansowych, takich jak polisy inwestycyjne czy usługi doradztwa, sprzedawanych jest w modelu prowizyjnym.
• Platformy e-commerce: Serwisy takie jak Allegro pobierają od sprzedawców prowizje, które zależą od kategorii produktu.

Dlaczego umowy prowizyjne są tak popularne? Głównie z dwóch powodów:

• Stanowią świetny motywator – bezpośrednie powiązanie zarobków z wynikami sprawia, że pracownicy bardziej się angażują i są efektywniejsi.
• Dają elastyczność finansową pracodawcy/zleceniodawcy, który płaci proporcjonalnie do efektów, co może być korzystne w okresach mniejszej sprzedaży.

Statystyki wykorzystania umów prowizyjnych w Polsce

Brakuje dokładnych, publicznie dostępnych danych pokazujących skalę stosowania umów prowizyjnych w Polsce jako osobnego typu umowy. Ale możemy nakreślić ich obecność w różnych sektorach.

Jakie są prowizje w różnych branżach?

• Na rynku nieruchomości prowizje dla pośredników to zazwyczaj od 2% do 3% wartości transakcji. To stosunkowo niewiele w porównaniu do innych krajów Europy.
• W handlu internetowym, na przykład na Allegro, prowizje od sprzedaży mogą wynosić od 2,5% do nawet 17%, w zależności od kategorii produktu i innych czynników.
• Na Giełdzie Papierów Wartościowych (GPW) prowizje za transakcje finansowe, takie jak zakup funduszy ETF, są bardzo niskie, od 0% do 0,15%.

Główny Urząd Statystyczny (GUS) używa pojęcia wynagrodzeń agencyjno-prowizyjnych. Definiuje je jako wynagrodzenia osób wykonujących czynności na podstawie umowy agencyjnej, płacone prowizyjnie od wartości zrealizowanych transakcji kupna, sprzedaży lub świadczenia usług.

Umowy prowizyjne są powszechnie stosowane w sektorze finansowym (sprzedaż ubezpieczeń, usługi pośrednictwa) oraz w działaniach nastawionych na pozyskiwanie klientów. Mimo ich szerokiego zastosowania, nie ma ujednoliconych danych GUS czy innych instytucji, które precyzyjnie określają, jaki procent umów prowizyjnych znajduje się na polskim rynku pracy czy w obrocie gospodarczym.

Korzyści i ryzyka umowy prowizyjnej: co mówią eksperci?

Eksperci prawa cywilnego i gospodarczego podkreślają, że umowy prowizyjne, choć dają wiele korzyści, wiążą się też z pewnym ryzykiem. Dbanie o staranne ich uregulowanie jest kluczowe dla bezpieczeństwa obu stron.

Korzyści:

• Motywacja do efektywnej pracy: Bezpośrednie powiązanie zarobków z wynikami (np. sprzedażą) to silny impuls do lepszej pracy.
• Elastyczność finansowa dla zleceniodawcy: Pracodawca płaci w zależności od uzyskanych rezultatów, co daje mu pewną elastyczność budżetową.
• Możliwość łączenia z innymi formami wynagrodzenia: Prowizję można łatwo połączyć ze stałą pensją, co pomaga zapewnić pracownikowi minimalne wynagrodzenie i stabilność finansową.

Ryzyka:

• Brak gwarancji minimalnej pensji: Jeśli umowa opiera się tylko na prowizji, wykonawca może mieć spore problemy z przewidzeniem swoich zarobków, a dochody mogą być niskie.
• Potencjalne spory: Brak jasnych zapisów dotyczących sposobu naliczania, wysokości czy terminu wypłaty prowizji często prowadzi do nieporozumień i konfliktów.
• Odpowiedzialność agenta (prowizja del credere): W umowach z takim zapisem agent może odpowiadać za to, że klient nie wywiąże się z umowy, co jest dodatkowym ryzykiem.
• Pośrednie ograniczenia finansowe: Firmy, które finansują swoją działalność na przykład poprzez kredyty, mogą mieć trudności z realizacją umów prowizyjnych i terminową wypłatą należności z powodu kosztów finansowych.

Eksperci podkreślają, że dokładne i jasne zapisy w umowie to podstawa bezpiecznego stosowania umów prowizyjnych. Wskazują, że precyzyjne określenie zasad naliczania prowizji, warunków jej otrzymania i terminów wypłaty minimalizuje ryzyko sporów. Sądy również podkreślają wagę przejrzystości i konkretności zapisów umownych, aby ułatwić ich interpretację i dochodzenie roszczeń.

Co się stanie, gdy umowa prowizyjna jest nieważna?

Jeśli umowa prowizyjna jest nieważna, traktuje się ją tak, jakby nigdy nie została zawarta i nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Do nieważności może dojść z różnych powodów, na przykład z powodu wad oświadczenia woli, naruszenia przepisów, braku zdolności prawnej stron albo występowania klauzul abuzywnych w umowie.

Najważniejsze konsekwencje nieważności:

• Umowa nie jest wiążąca: Żadna ze stron nie musi jej wypełniać, co oznacza, że prowizja nie musi być zapłacona.
• Obowiązek zwrotu tego, co otrzymano: Obie strony muszą zwrócić sobie wszystko, co dostały na podstawie nieważnej umowy. Jest to tzw. zwrot świadczenia nienależnego. Na przykład, jeśli bank wypłacił środki na podstawie umowy z nieważną prowizją, musi zwrócić całą wypłaconą kwotę.
• Możliwość zatrzymania świadczenia: Możesz zatrzymać otrzymane świadczenie do czasu, aż druga strona zwróci swoje. Nazywa się to zarzutem zatrzymania.
• Potrącenie wzajemnych świadczeń: Jeśli obie strony otrzymały od siebie jakieś świadczenia, można je sobie wzajemnie potrącić, a do zwrotu zostanie tylko różnica.
• Dodatkowe roszczenia: W niektórych sytuacjach strony mogą dochodzić odszkodowania za poniesione straty, jeśli zawarcie nieważnej umowy spowodowało szkodę, zwłaszcza gdy jedna ze stron działała w złej wierze.
• Wpływ na inne umowy: Nieważność umowy prowizyjnej może wpłynąć na inne umowy z nią powiązane, na przykład umowy gwarancyjne.
• Nieważność zapisu o prowizji: Jeśli zapis o prowizji zostanie uznany za nieważny (np. jest nieuczciwy wobec konsumenta), konsument nie musi jej płacić. Sąd nie może też „obniżyć” prowizji do rozsądnej kwoty – cały taki zapis jest po prostu nieważny.

W praktyce sądowej

Sprawy dotyczące nieważności umów prowizyjnych mogą być skomplikowane i długotrwałe, generując spore koszty. Konsekwencje nieważności regulują przepisy Kodeksu cywilnego, między innymi w zakresie zwrotu świadczenia nienależnego. Sąd może uznać za nieważną całą umowę lub tylko jej części.

Podsumowanie

Jeśli umowa prowizyjna jest nieważna, traktuje się ją jak nieistniejącą prawnie. Najważniejsze konsekwencje to brak obowiązku jej wykonania, konieczność zwrotu wszystkiego, co strony otrzymały, oraz możliwość dochodzenia odszkodowania. Sąd nie będzie poprawiał nieważnych zapisów – po prostu je unieważni.

Podsumowanie: co warto zapamiętać o umowie prowizyjnej?

Umowa prowizyjna to przede wszystkim system wynagradzania oparty na wynikach pracy, a nie osobny typ umowy. Jest to elastyczne rozwiązanie, stosowane w wielu branżach, które motywuje pracowników do lepszych osiągnięć.

Żeby umowa prowizyjna działała poprawnie, kluczowe jest uwzględnienie najważniejszych elementów, takich jak precyzyjne określenie przedmiotu umowy, stron, zasad naliczania i wypłaty prowizji. Pamiętaj o różnicach w ochronie prawnej między prowizją w ramach umowy o pracę (z gwarancją minimalnego wynagrodzenia) a umową zlecenia (większa swoboda, ale mniejsza ochrona).

System prowizyjny niesie ze sobą korzyści w postaci motywacji, ale również ryzyka, takie jak niepewność finansowa czy potencjalne spory, jeśli umowa nie jest precyzyzna. Warto również pamiętać o skutkach prawnych nieważności umowy, która pozbawia ją mocy prawnej i rodzi obowiązek zwrotu świadczeń.

Kluczem do sukcesu i uniknięcia problemów jest jasność i precyzja zapisów umownych.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o umowę prowizyjną

Czy umowa prowizyjna to to samo co umowa o pracę?

Nie, umowa prowizyjna to system wynagradzania, gdzie pensja zależy od wyników. Może być częścią umowy o pracę (która gwarantuje stabilność i minimalne wynagrodzenie) lub umowy zlecenia (która daje większą swobodę).

Czy pracownik na umowie prowizyjnej musi mieć zagwarantowane minimalne wynagrodzenie?

Tak, jeśli umowa prowizyjna jest częścią umowy o pracę, pracownikowi przysługuje minimalne wynagrodzenie. W przypadku umowy zlecenia zawartej wyłącznie na wynagrodzeniu prowizyjnym, minimalna stawka godzinowa może nie obowiązywać, jeśli spełnione są określone warunki.

Jakie są główne ryzyka związane z umową prowizyjną?

Główne ryzyka to niepewność finansowa wykonawcy (jeśli prowizja jest jedynym źródłem dochodu), potencjalne spory wynikające z nieprecyzyjnych zapisów dotyczących zasad naliczania i wypłaty prowizji, a także możliwość odpowiedzialności agenta za niewykonanie zobowiązania przez klienta (prowizja del credere).

Co się stanie, jeśli umowa prowizyjna zostanie uznana za nieważną?

Nieważna umowa jest traktowana jakby nigdy nie istniała. Żadna ze stron nie jest zobowiązana do jej wykonania, a obie mają obowiązek zwrócić sobie wszystko, co otrzymały na jej podstawie. Mogą również pojawić się roszczenia odszkodowawcze.

W jakich branżach najczęściej stosuje się umowy prowizyjne?

Umowy prowizyjne są najczęściej spotykane w branżach, gdzie kluczowe są wyniki sprzedaży i pozyskiwanie klientów, takich jak handel detaliczny, nieruchomości, motoryzacja, ubezpieczenia, branża turystyczna oraz usługi finansowe.

 

Poszukujesz agencji SEO w celu wypozycjonowania swojego serwisu? Skontaktujmy się!