Odprawa w pracy – co to jest, kiedy Ci przysługuje i ile możesz dostać?

Rozstanie z pracą to zawsze trudny moment, zwłaszcza gdy wynika z przyczyn niezależnych od Ciebie. W takich sytuacjach prawo przewiduje pewne wsparcie finansowe – jest nim odprawa. Ale co to dokładnie jest i kiedy możesz liczyć na takie świadczenie? Spokojnie, zaraz wszystko wyjaśnię. Odprawa w pracy to jednorazowe świadczenie pieniężne, które przysługuje Ci, gdy kończysz pracę w ściśle określonych sytuacjach. Jej główny cel to danie Ci pewnego buforu finansowego na czas, kiedy będziesz szukać nowego zatrudnienia. Co ważne, prawo do odprawy to nie łaska pracodawcy, ale Twoje ustawowe uprawnienie. Reguluje je głównie prawo pracy, a w szczególnych przypadkach – na przykład przy zwolnieniach grupowych – Ustawa o zwolnieniach grupowych z 2003 roku.

Czym jest odprawa i po co się ją wypłaca?

Najprościej mówiąc, odprawa to pieniądze, które dostajesz na koniec pracy, pod warunkiem że jej zakończenie nie jest Twoją winą. Najczęściej dostaniesz ją, gdy firma redukuje etaty, reorganizuje się albo po prostu przestaje potrzebować Twojej pracy z powodów ekonomicznych. Chodzi o to, żeby złagodzić Ci skutki utraty pracy.

Po co to wszystko? Chodzi o stworzenie swoistej siatki bezpieczeństwa. Kiedy tracisz pracę z powodów, na które nie masz wpływu, odprawa pozwala Ci spokojniej szukać nowego zajęcia, bez natychmiastowej presji finansowej. To też ważna rzecz społeczna – daje poczucie większej stabilności na rynku pracy i łagodzi potencjalne problemy, gdy ktoś zostaje bezrobotny.

Główne rodzaje odpraw, o których musisz wiedzieć

Polskie prawo przewiduje kilka typów odpraw, każda z nich ma swoje warunki i sposób naliczania. Pamiętaj, żeby nie mylić ich z odprawami celnymi, bo to zupełnie inna bajka.

Odprawa pieniężna z tytułu zwolnień grupowych lub przyczyn niedotyczących pracownika

To chyba najczęściej spotykana odprawa. Jest ona opisana w Ustawie o zwolnieniach grupowych z 2003 roku. Dostać ją możesz, gdy umowę rozwiązuje się z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Ważne: musi być on zatrudniać co najmniej 20 pracowników. Przyczyny? Może to być restrukturyzacja, likwidacja stanowiska czy kłopoty finansowe firmy.

Odprawa emerytalna i rentowa

Jeśli kończysz pracę, bo przechodzisz na emeryturę lub rentę, też Ci się należy jednorazowe świadczenie od pracodawcy. Warunek jest prosty: faktycznie musisz przejść na emeryturę lub rentę i rozwiązać umowę z tego powodu.

Odprawa pośmiertna i dla powołanych do służby wojskowej

Są też mniej popularne odprawy. Odprawa pośmiertna to wsparcie dla rodziny zmarłego pracownika. Kodeks pracy może też przewidywać odprawę dla pracownika powołanego do służby wojskowej, jako rekompensatę za czas poświęcony obowiązkom wojskowym.

Co nie jest odprawą pracowniczą?

Pamiętaj, że słowo „odprawa” pojawia się też w innych kontekstach. Na przykład odprawa celna dotyczy handlu międzynarodowego i podlega przepisom celnym. To nie to samo, co odprawa pracownicza z zakresu prawa pracy.

Kto ma prawo do odprawy? Sprawdź, czy spełniasz warunki

Żeby dostać odprawę, musisz spełnić kilka warunków. Chodzi o wielkość firmy i powody zakończenia pracy. Warto to wiedzieć, żeby wiedzieć, jakich praw dochodzić.

Wielkość firmy ma znaczenie

Aby dostać odprawę z tytułu zwolnień grupowych lub gdy przyczyny nie leżą po Twojej stronie, musisz pracować w firmie, która zatrudnia co najmniej 20 osób. Tak mówi Ustawa o zwolnieniach grupowych z 2003 roku. Mniejsze firmy nie muszą jej wypłacać, chyba że mają to zapisane w umowach zbiorowych lub indywidualnych.

Przyczyny rozstania – klucz do odprawy

Prawo do odprawy masz, gdy umowa kończy się z winy pracodawcy. Czyli na przykład:

• Pracodawca wypowiedział Ci umowę z powodów ekonomicznych, organizacyjnych lub technologicznych.
• Umowa kończy się za porozumieniem stron, ale obie strony zgadzają się, że powód leży po stronie pracodawcy.
• Rozwiązanie umowy jest częścią zwolnień grupowych.

Jeśli to Ty zawiniłeś, np. rażąco naruszyłeś obowiązki pracownicze, odprawa raczej Ci nie przysługuje. Podobnie, jeśli nie przyjmiesz nowych, proponowanych przez pracodawcę warunków pracy lub płacy, co może być uznane za Twoją winę.

Kiedy odprawy NIE dostaniesz?

Są sytuacje, gdy odprawa Cię omija. Najczęściej wtedy, gdy:

• Pracujesz w firmie mniejszej niż 20 osób.
• Zostajesz zwolniony dyscyplinarnie z Twojej winy.
• Sam rozwiązujesz umowę o pracę.
• Sytuacja jest specyficzna i nie jest objęta przepisami o odprawach.

Jak obliczyć swoją odprawę? Staż i zarobki są ważne

Wysokość odprawy jest obliczana według prostych zasad. Liczy się Twój staż pracy i ostatnie zarobki. To wszystko po to, żeby wynagrodzenie za utratę pracy było sprawiedliwe.

Staż pracy a kwota odprawy

Wysokość odprawy zależy od tego, jak długo pracujesz w firmie. Jest tak:

• Jeśli pracowałeś krócej niż 2 lata, odprawa to równowartość Twojego jednomiesięcznego wynagrodzenia.
• Jeśli Twój staż wynosi od 2 do 8 lat, dostaniesz odprawę w wysokości dwóch miesięcznych wynagrodzeń.
• Gdy przepracowałeś więcej niż 8 lat, należy Ci się odprawa w wysokości trzech miesięcznych wynagrodzeń.

Przykład:

• Pracownik z 1,5 roku stażu i zarobkami 5000 zł brutto dostanie 5000 zł odprawy.
• Pracownik z 5 latami stażu i pensją 6000 zł brutto otrzyma 12 000 zł (2 x 6000 zł).
• Pracownik z 10 latami stażu i pensją 7000 zł brutto dostanie 21 000 zł (3 x 7000 zł).

Co wchodzi w skład pensji do wyliczenia odprawy?

Do obliczenia odprawy bierze się średnie miesięczne wynagrodzenie z ostatnich trzech miesięcy przed zwolnieniem. Wliczamy tu wszystkie regularne składniki pensji: pensję zasadniczą, premie, dodatki stażowe, a nawet wynagrodzenie za nadgodziny, jeśli były stałe. Premie uznaniowe czy jednorazowe nagrody mogą nie być wliczane, chyba że regulamin pracy mówi inaczej.

Maksymalna kwota odprawy – ile można dostać?

Prawo pracy stawia też górną granicę. Odprawa nie może być wyższa niż 15-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu rozwiązania umowy. To zabezpiecza przed sytuacji, gdy odprawy dla najlepiej zarabiających byłyby gigantyczne.

Przykład:

Jeśli minimalne wynagrodzenie to 4242 zł brutto, 15-krotność tej kwoty wynosi 63 630 zł brutto. Nawet jeśli Twoja wyliczona odprawa (np. 3 pensje) przekroczy tę sumę, dostaniesz maksymalnie 63 630 zł brutto.

Ile możesz dostać w 2024 roku? Maksymalna kwota i możliwości negocjacji

Maksymalna kwota odprawy w 2024 roku zależy od minimalnego wynagrodzenia. W pierwszej połowie roku, przy minimalnej pensji 4242 zł brutto, odprawa nie mogła przekroczyć 63 630 zł brutto. Od lipca 2024, kiedy płaca minimalna wzrosła do 4300 zł brutto, limit ten wzrósł do 64 500 zł brutto.

Choć przepisy określają minimum i maksimum, zdarza się, że pracownik dostaje więcej. Dzieje się tak zazwyczaj w drodze negocjacji albo na mocy umów zbiorowych czy regulaminów. W niektórych branżach czy przy zwolnieniach grupowych pracodawcy chętnie oferują wyższe odprawy, żeby ułatwić odejście i uniknąć sporów.

Podsumowując, ustawowe maksimum w 2024 roku to 64 500 zł brutto. Ale pamiętaj, że zawsze warto rozmawiać, bo można dostać więcej.

Podsumowanie: Co musisz wiedzieć o odprawie

Odprawa w pracy to ważne finansowe wsparcie, gdy tracisz pracę z przyczyn od Ciebie niezależnych. Chodzi o to, żeby złagodzić Ci skutki finansowe zwolnienia. Pamiętaj:

• Odprawa przysługuje głównie w firmach z co najmniej 20 pracownikami, gdy umowa kończy się z winy pracodawcy.
• Warunki znajdziesz w prawie pracy i Ustawie o zwolnieniach grupowych z 2003 roku.
• Wysokość zależy od stażu (od 1 do 3 pensji) i jest ograniczona do 15-krotności pensji minimalnej.
• Jeśli masz wątpliwości, zapytaj w kadrach, u związków zawodowych lub prawnika specjalizującego się w prawie pracy.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o odprawę w pracy

Kiedy nie dostanę odprawy?

Zazwyczaj nie dostaniesz odprawy, gdy umowa kończy się z Twojej winy – np. gdy zostajesz zwolniony dyscyplinarnie albo sam składasz wypowiedzenie. Dodatkowo, jeśli firma ma mniej niż 20 pracowników, nie dostaniesz odprawy z tytułu zwolnień grupowych lub gdy przyczyny leżą po stronie pracodawcy.

Czy odprawa jest opodatkowana?

Tak, odprawa w pracy zazwyczaj jest opodatkowana podatkiem dochodowym (PIT) i objęta składkami na ubezpieczenia społeczne, chyba że przepisy stanowią inaczej. Mogą istnieć pewne ulgi lub zwolnienia, ale zazwyczaj dotyczą one konkretnych świadczeń lub sytuacji.

Kiedy dostanę wypłatę odprawy?

Terminy wypłaty mogą się różnić. Zwykle odprawa powinna być wypłacona razem z ostatnią pensją lub w ciągu kilku dni od rozwiązania umowy, jeśli tak zapisano w umowie lub regulaminie.

Czy umowa na czas określony daje prawo do odprawy?

Tak, umowa na czas określony nie wyklucza prawa do odprawy. Kluczowe są przyczyny zwolnienia i wielkość firmy. Jeśli umowa na czas określony rozwiązuje się z winy pracodawcy w firmie liczącej co najmniej 20 osób, masz prawo do odprawy.

Czy pracodawca może odmówić wypłaty, gdy to nie moja wina?

Pracodawca nie może odmówić Ci odprawy, jeśli przyczyna zwolnienia leży po jego stronie, spełniasz warunki stażu i zatrudnienia w firmie, a umowa została rozwiązana zgodnie z prawem. Jeśli odmówi, możesz dochodzić swoich praw w sądzie pracy lub zgłosić sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy. Pamiętaj jednak, że jeśli masz jakikolwiek udział w powodach zwolnienia, pracodawca może próbować to wykorzystać.

 

Poszukujesz agencji SEO w celu wypozycjonowania swojego serwisu? Skontaktujmy się!