Odprawa – co to jest, kiedy przysługuje i jak ją obliczyć? Poradnik

Odprawa pracownicza to po prostu pewien rodzaj wsparcia finansowego, które należy Ci się w konkretnych sytuacjach, gdy kończysz pracę. Zazwyczaj jest to jednorazowa wypłata od pracodawcy. Podstawowe zasady dotyczące tego, co Ci się należy, znajdziesz w polskim prawie pracy – przede wszystkim w Kodeksie pracy i ustawie z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Ważne, żebyś wiedział, że rozróżnia się kilka rodzajów odpraw, ale najczęściej słyszymy o odprawie pieniężnej.

Czym konkretnie jest odprawa pieniężna?

Odprawa pieniężna to taka jednorazowa kwota, którą dostajesz, gdy Twoja umowa o pracę kończy się z powodów leżących po stronie pracodawcy. Pomyśl o tym, gdy firma się zamyka, stanowisko jest likwidowane, albo gdy w firmie dzieją się zwolnienia grupowe. Żeby w ogóle mówić o takiej odprawie, pracodawca musi mieć u siebie co najmniej 20 pracowników w momencie, gdy się z Tobą żegna, a powód zwolnienia nie może być związany z Twoim zachowaniem. Wszystko to reguluje wspomniana już ustawa z 2003 roku i Kodeks pracy.

Kiedy możesz liczyć na odprawę pieniężną?

Masz prawo do odprawy pieniężnej, ale tylko w ściśle określonych przypadkach. Głównie chodzi o sytuacje, kiedy to pracodawca decyduje o zakończeniu Twojej pracy, a nie Ty sam. Oto kilka przykładów:

• Firma się zwija albo Twoje stanowisko znika.
• Zachodzą zmiany w firmie, które oznaczają mniej etatów.
• Pracodawca ogłasza upadłość.
• Mają miejsce zwolnienia grupowe – czyli gdy firma zatrudniająca przynajmniej 20 osób zwalnia co najmniej 10% załogi w ciągu miesiąca.

Pamiętaj, że jeśli zostajesz zwolniony dyscyplinarnie z własnej winy, albo sam postanawiasz odejść, to odprawa Ci nie przysługuje. No i ten warunek z minimum 20 pracownikami też musi być spełniony.

Jak obliczyć, ile wynosi Twoja odprawa?

Wysokość odprawy pieniężnej zależy od dwóch rzeczy: ile czasu pracowałeś u danego pracodawcy i jakie było Twoje ostatnie wynagrodzenie. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, wygląda to tak:

• Pracowałeś krócej niż 2 lata? Dostaniesz równowartość jednomiesięcznego wynagrodzenia.
• Pracowałeś od 2 do 8 lat? Należy Ci się dwumiesięczne wynagrodzenie.
• Pracowałeś ponad 8 lat? Masz prawo do trzymiesięcznego wynagrodzenia.

Do obliczeń bierze się średnie miesięczne wynagrodzenie z ostatnich trzech miesięcy przed zakończeniem pracy. Jest też pewien limit – odprawa nie może przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Co wpływa na wysokość odprawy?

Tak jak już wspomniałem, głównymi czynnikami są Twój staż pracy u obecnego pracodawcy i średnie miesięczne zarobki. Staż pracy jest kluczowy, bo od niego zależy, czy dostaniesz równowartość jednego, dwóch czy trzech miesięcy pensji. Podstawa do obliczeń, czyli średnie zarobki, liczy się tak samo jak w przypadku ekwiwalentu za urlop. Ważne, że odprawa ma swój górny limit, powiązany z płacą minimalną. Warto też wiedzieć, że do stażu pracy wliczają się okresy zatrudnienia nawet z przerwami, a czasem nawet praca u poprzedniego pracodawcy, jeśli doszło do przejęcia firmy.

Jakie są rodzaje odpraw pracowniczych w Polsce?

Poza tą najpopularniejszą odprawą pieniężną, mamy też inne rodzaje świadczeń, które reguluje prawo:

• Odprawa pieniężna: To właśnie ta, którą dostajesz przy zwolnieniu z winy pracodawcy. Zależy od stażu i jest ograniczona limitem płacy minimalnej.
• Odprawa emerytalna i rentowa: Przyznawana, gdy przechodzisz na emeryturę albo rentę. Zwykle wynosi równowartość miesięcznej pensji i jest uregulowana w Kodeksie pracy.
• Odprawa pośmiertna: Dla najbliższej rodziny zmarłego pracownika. Co ważne, jest zwolniona z podatku i składek.
• Odprawa dla pracownika powołanego do służby wojskowej: Wypłacana, gdy jesteś powoływany do wojska, zazwyczaj w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia.

Czasem jeszcze zdarzają się odprawy regulaminowe, wynikające z wewnętrznych przepisów firmy, na przykład z układów zbiorowych pracy. Mogą one być dla Ciebie korzystniejsze niż te ustawowe.

Różnice między odprawą pieniężną a emerytalną/rentową

Odprawa pieniężna jest ściśle związana z zakończeniem pracy z winy pracodawcy, a jej wysokość zależy od stażu i zarobków, z górnym limitem związanym z płacą minimalną. Potrzebne jest też minimum 20 pracowników u pracodawcy i przyczyna leżąca po jego stronie. Z kolei odprawa emerytalna czy rentowa to świadczenie na okoliczność przejścia na zasłużony odpoczynek. Jej wysokość to zwykle jeden miesięczny pensja, bez względu na staż. Choć obie wypłaca pracodawca, to powody i sposób naliczania są zupełnie inne.

Co jeszcze warto wiedzieć o odprawach?

Termin wypłaty odprawy zazwyczaj zbiega się z dniem rozwiązania umowy lub ostatnią wypłatą pensji. Pamiętaj, że odprawy (oprócz pośmiertnej) są traktowane jako przychód z pracy, więc są opodatkowane i wliczane do składek. Jeśli pracodawca odmawia Ci należnej odprawy, możesz dochodzić swoich praw w sądzie pracy albo zgłosić sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy. Czasami w potocznym języku „odprawa” może oznaczać spotkanie informacyjne pracodawcy z pracownikami przed zwolnieniami grupowymi, ale to już inna bajka, niezwiązana ze świadczeniem finansowym.

Podsumowanie kluczowych informacji o odprawie:

Rodzaj odprawy	Kiedy przysługuje?	Jak się oblicza?	Inne uwagi
Pieniężna	Zwolnienie z przyczyn leżących po stronie pracodawcy (np. zwolnienia grupowe, redukcja etatów)	Zależna od stażu pracy (1-3 miesięczne wynagrodzenie); podstawa: średnie wynagrodzenie z 3 mies.; ograniczona limitem płacy minimalnej.	Pracodawca musi zatrudniać min. 20 pracowników.
Emerytalna/Rentowa	Przejście na emeryturę lub rentę.	Zazwyczaj jedno miesięczne wynagrodzenie, niezależnie od stażu pracy.	Regulowana przez Kodeks pracy.
Pośmiertna	Po śmierci pracownika.	Według przepisów lub układów zbiorowych.	Zwolniona z podatku i składek.
Wojskowa	Powołanie do czynnej służby wojskowej.	Zazwyczaj równowartość dwutygodniowego wynagrodzenia.

Zawsze warto sprawdzić podstawę prawną i warunki u swojego pracodawcy. No i oczywiście, Kodeks pracy jest Twoim przyjacielem w takich sprawach!

FAQ – najczęściej zadawane pytania o odprawę

Co to jest odprawa pracownicza?

Odprawa pracownicza to po prostu świadczenie pieniężne lub inne, które należy Ci się, gdy kończysz współpracę z pracodawcą. Są to zasady określone w przepisach prawa pracy lub wewnętrznych regulaminach pracodawcy. Zazwyczaj jest to jednorazowa wypłata.

Kiedy przysługuje odprawa pieniężna?

Odprawa pieniężna należy Ci się, gdy Twoja umowa o pracę jest rozwiązywana z powodu pracodawcy (np. likwidacja stanowiska, redukcja etatów), a firma zatrudnia co najmniej 20 osób. Dotyczy to zarówno zwolnień grupowych, jak i indywidualnych.

Jak obliczyć wysokość odprawy?

Jeśli masz mniej niż 2 lata stażu pracy, dostaniesz równowartość miesięcznej pensji. Przy stażu od 2 do 8 lat – dwumiesięczną pensję, a powyżej 8 lat – trzymiesięczną. Podstawą jest średnie miesięczne wynagrodzenie z 3 miesięcy przed zwolnieniem. Maksymalna kwota to 15-krotność płacy minimalnej.

Czy odprawa jest opodatkowana?

Najczęściej tak. Odprawa pracownicza to przychód z pracy, więc podlega podatkowi dochodowemu i składkom. Wyjątkiem jest na przykład odprawa pośmiertna, która jest wolna od podatku i składek.

Co to jest odprawa emerytalna?

Odprawa emerytalna to takie świadczenie, które pracodawca wypłaca Ci, gdy przechodzisz na emeryturę. Zwykle jest to równowartość miesięcznej pensji i reguluje ją Kodeks pracy.

Czy pracownik sam może złożyć wypowiedzenie i dostać odprawę?

Generalnie pracownik, który sam zwalnia się z pracy, nie dostaje odprawy pieniężnej. Chyba że w Twojej umowie o pracę, regulaminie lub układzie zbiorowym są jakieś specjalne zapisy, które przewidują takie świadczenie w szczególnych okolicznościach.

Ile czasu na wypłatę odprawy ma pracodawca?

Pracodawca powinien wypłacić Ci należną odprawę najpóźniej w dniu rozwiązania stosunku pracy, czyli zwykle razem z ostatnią wypłatą. Jeśli tego nie zrobi, masz prawo dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej.

 

Poszukujesz agencji SEO w celu wypozycjonowania swojego serwisu? Skontaktujmy się!