L4 – co to? Twoje kompendium wiedzy o zwolnieniach lekarskich

Zwolnienie lekarskie, czyli potocznie L4, to formalny dokument, który potwierdza, że nie możesz pracować z powodu choroby albo dlatego, że musisz zaopiekować się kimś bliskim, kto choruje. Pamiętaj, że dzisiaj takie zwolnienia dostajesz tylko elektronicznie – lekarz wysyła je bezpośrednio do twojego pracodawcy i do ZUS-u. Nazwa „L4” wzięła się jeszcze z czasów, gdy druki miały swoje oznaczenia – litera „L” oznaczała wzór, a cyfra „4” – jego numer. To dzięki L4 twoja nieobecność w pracy z powodu problemów zdrowotnych jest w pełni uzasadniona. Chciałbym ci dzisiaj wszystko dokładnie wyjaśnić: co to właściwie jest L4, jakie zasady teraz obowiązują, jakie masz prawa i obowiązki (tak samo jak twój pracodawca!), a także jak to wszystko wpływa na twoje zarobki.

Co to jest L4 i kto może je dostać?

Czym jest L4 i w jakiej formie je dostajesz?

L4, a bardziej formalnie „zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy” (takie oznaczenie jak ZUS ZLA), to po prostu dokument medyczny. Potwierdza on, że w danym momencie nie jesteś w stanie wykonywać swoich zawodowych obowiązków. Od 2018 roku wszystkie takie zwolnienia dostajesz już tylko w formie elektronicznej, jako e-ZLA. To bardzo usprawnia sprawę – lekarz wysyła je automatycznie do systemu ZUS, a także prosto do twojego pracodawcy. Ty sam dostajesz jedynie numer identyfikacyjny tego zwolnienia. Głównym celem wystawienia takiego dokumentu jest oczywiście usprawiedliwienie twojej nieobecności w pracy, kiedy jesteś chory albo musisz opiekować się kimś bliskim.

Kto w ogóle może dostać L4?

Prawo do otrzymania zwolnienia lekarskiego przysługuje przede wszystkim osobom zatrudnionym na umowie o pracę. Ale spokojnie, jeśli pracujesz na umowie zlecenie i opłacasz składkę chorobową, też możesz liczyć na L4. W takiej sytuacji, gdy stan zdrowia nie pozwala ci pracować, dostaniesz wynagrodzenie chorobowe – przez pierwsze 33 dni wypłaca ci je pracodawca, a potem ZUS przejmuje obowiązek wypłaty zasiłku chorobowego. Czasem na zwolnieniu mogą pojawić się różne kody, na przykład literka „B”, która oznacza ciążę. To ważne, bo kod „B” wpływa na wysokość twojego świadczenia – w takim przypadku dostajesz 100% podstawy wymiaru, czyli więcej niż standardowo.

Zasady i prawa na L4

Jak L4 usprawiedliwia twoją nieobecność i kiedy mogą cię skontrolować?

Zwolnienie lekarskie to oficjalne potwierdzenie, że masz prawo nie być w pracy przez czas, na który zostało wystawione. To również podstawa do tego, byś otrzymywał świadczenia chorobowe. Co ważne, zarówno twój pracodawca, jak i ZUS mają ustawowe prawo do tego, by sprawdzić, czy faktycznie podczas zwolnienia odpoczywasz i nie dorabiasz sobie gdzieś indziej. Musisz pamiętać, że podczas L4 powinieneś przebywać pod adresem, który jest wpisany w elektronicznym zaświadczeniu (e-ZLA). Jeśli zmienisz miejsce pobytu, masz obowiązek niezwłocznie poinformować o tym pracodawcę.

Jakie masz ograniczenia, gdy jesteś na L4 i co się ma zmienić w przepisach?

Pamiętaj, że zgodnie z prawem, jakiekolwiek podejmowanie pracy zarobkowej, gdy jesteś na zwolnieniu lekarskim, może oznaczać, że stracisz prawo do świadczeń. Ale życie się zmienia i potrzeby pracowników też, dlatego od 2026 roku planowane są pewne zmiany. Mają one wprowadzić więcej elastyczności. Chodzi o to, żebyś mógł wykonywać pewne drobne czynności, które nie są bezpośrednio związane z twoją pracą na etacie, bez obawy o konsekwencje finansowe. Dotyczy to na przykład sytuacji, gdy musisz pilnie skontaktować się z pracodawcą albo podpisać jakiś ważny dokument. Te zmiany będą szczególnie ważne dla osób, które pracują na kilka umów. Są też pewne wyjątki od zasady zakazu pracy, na przykład, gdy prowadzisz działalność gospodarczą w specyficznych warunkach, albo angażujesz się społecznie czy publicznie – wtedy nie zawsze jest to traktowane jako praca zarobkowa skutkująca utratą świadczeń.

Jak długo możesz pobierać świadczenia chorobowe?

Generalnie, jeśli jesteś chory z powodu tej samej choroby, zasiłek chorobowy możesz pobierać przez 182 dni w ciągu roku kalendarzowego. Ale są sytuacje, które pozwalają na dłuższy okres. Dotyczy to na przykład gruźlicy czy ciąży. W takich przypadkach okres wypłaty świadczeń może być wydłużony, żeby zapewnić ci stabilność finansową w trudniejszych momentach.

Co powoduje wystawianie zwolnień lekarskich (L4)?

Jakie są najczęstsze choroby i ich objawy?

Najczęściej lekarze wystawiają zwolnienia lekarskie z powodu rozmaitych schorzeń. To przede wszystkim infekcje wirusowe – grypa, przeziębienie, angina albo COVID-19. Zwykle towarzyszą im takie objawy jak gorączka, kaszel, bóle mięśni, katar czy ból gardła. Do częstych powodów należą też wszelkiego rodzaju urazy i kontuzje, na przykład złamania czy skręcenia, które objawiają się bólem, opuchlizną i problemami z poruszaniem. Pracownicy korzystają też z L4 z powodu chorób przewlekłych, jak cukrzyca, astma czy problemy z sercem. Nie można zapominać o chorobach psychicznych – depresji, wypaleniu zawodowym czy stanach lękowych, które mogą objawiać się stresem, kłopotami ze snem czy koncentracją. Do tej listy dochodzą także powikłania ciążowe oraz okres rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych.

Ile zazwyczaj trwa L4?

To, jak długo potrwa twoje zwolnienie lekarskie, zależy głównie od tego, na co chorujesz i jak poważny jest twój stan. Jeśli złapiesz zwykłe przeziębienie, L4 pewnie obejmie okres od 3 do 7 dni. Grypa, która jest zwykle bardziej uciążliwa, może wymagać zwolnienia od jednego do dwóch tygodni. Poważniejsze problemy, na przykład złamanie ręki czy nogi, mogą oznaczać, że nie będziesz w stanie pracować od 4 do 8 tygodni – wtedy potrzebna jest dłuższa rekonwalescencja. W przypadku problemów ze zdrowiem psychicznym, jak depresja czy wypalenie zawodowe, długość L4 jest bardzo indywidualna. Wszystko zależy od twojego samopoczucia, postępów leczenia i tego, jak reagujesz na terapię. Lekarz jest tutaj kluczową postacią – to on ocenia twój stan i decyduje o tym, jak długo powinieneś być na zwolnieniu.

Obowiązki i prawa pracownika i pracodawcy

Jakie masz obowiązki, gdy jesteś na L4?

Kiedy jesteś na zwolnieniu lekarskim, masz kilka ważnych obowiązków. Przede wszystkim, nie możesz podejmować żadnej pracy zarobkowej, nawet jeśli masz inną umowę albo pracujesz na własny rachunek. Zrobienie tego może oznaczać, że stracisz prawo do zasiłku chorobowego. Musisz też poinformować swojego pracodawcę o swojej nieobecności, zazwyczaj w ciągu trzech dni od jej rozpoczęcia, podając przyczynę i przewidywany czas trwania. Masz obowiązek przebywać pod adresem, który podałeś w e-ZLA, i powiadomić pracodawcę o każdej zmianie miejsca pobytu. Co więcej, musisz zgodzić się na to, żeby pracodawca lub ZUS kontrolowali twoje zwolnienie. Unikaj też działań, które mogłyby negatywnie wpłynąć na twój powrót do zdrowia.

Jakie obowiązki ma pracodawca wobec pracownika na L4?

Twój pracodawca też ma swoje obowiązki, gdy jesteś na zwolnieniu. Jeśli nie masz jeszcze 50 lat, pracodawca musi wypłacać ci wynagrodzenie chorobowe przez pierwsze 33 dni twojej nieobecności w danym roku kalendarzowym. Od 34. dnia świadczenia przejmuje ZUS. Pracodawca musi też przekazać do ZUS-u potrzebne dokumenty dotyczące twojej niezdolności do pracy. Co ważne, pracodawca ma prawo skontrolować, czy faktycznie przebywasz na zwolnieniu zgodnie z przeznaczeniem. Może nawet odwiedzić cię w miejscu pobytu, żeby sprawdzić, czy wszystko jest w porządku. Dodatkowo, pracodawca nie może cię zwolnić z powodu choroby, chyba że istnieją ściśle określone w prawie wyjątki. Musi też dbać o poufność wszelkich informacji o twoim stanie zdrowia.

Co się dzieje, gdy złamiesz zasady dotyczące L4?

Jeśli złamiesz zasady związane ze zwolnieniem lekarskim, mogą czekać cię poważne konsekwencje. Gdy będziesz pracował zarobkowo podczas L4 albo robił coś, co jest sprzeczne z zaleceniami lekarza, możesz stracisz prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia. W skrajnych przypadkach takie zachowanie może być nawet podstawą do zwolnienia z pracy. Pracodawca z kolei, jeśli nie dopełni swoich obowiązków – na przykład nie wypłaci ci należnego wynagrodzenia chorobowego albo naruszy poufność twoich danych medycznych – może ponieść konsekwencje finansowe, a nawet prawne. Kontrole ZUS to też ważny mechanizm pilnowania przestrzegania przepisów.

Wpływ L4 na twoje wynagrodzenie i inne świadczenia

Jak L4 wpływa na twoje zarobki?

Kiedy jesteś na zwolnieniu lekarskim (L4), nie dostajesz swojego normalnego wynagrodzenia za pracę. Zamiast tego otrzymujesz wynagrodzenie chorobowe albo zasiłek chorobowy. Wynagrodzenie chorobowe, które przez pierwsze 33 dni w roku wypłaca ci pracodawca, zazwyczaj wynosi 80% podstawy wymiaru. Ta podstawa jest liczona na podstawie średniego miesięcznego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy. Od tej kwoty potrącane są składki na ubezpieczenia społeczne. Są jednak sytuacje wyjątkowe, takie jak wypadek przy pracy, ciąża albo pobyt w szpitalu – wtedy możesz liczyć na 100% wynagrodzenia. Jeśli skończy ci się okres 33 dni, za które wynagrodzenie wypłaca pracodawca, dalsze świadczenia przejmuje ZUS i wypłaca zasiłek chorobowy na podobnych zasadach. Warto pamiętać, że jeśli przepracujesz choć jeden dzień w danym miesiącu, dostaniesz pensję za ten dzień, a reszta okresu nieobecności będzie rozliczona jako zwolnienie lekarskie.

Jak L4 wpływa na inne świadczenia pracownicze?

Zwolnienie lekarskie wpływa też na inne elementy twojego wynagrodzenia i świadczeń. Premie i dodatki, które często są uznawane za zmienne składniki pensji, mogą być pomniejszone proporcjonalnie do czasu twojej nieobecności, o ile takie zapisy znajdują się w regulaminie pracy lub umowie. Okres pobierania L4 nie jest wliczany do stażu urlopowego, co oznacza, że dni choroby przerywają bieg urlopu i nie skracają go. Pracownik na zwolnieniu lekarskim może też zostać pominięty przy przyznawaniu podwyżek, które mogą być realizowane dla innych pracowników w czasie jego nieobecności. Podwyżka nastąpi dopiero po jego powrocie do pracy. Niemniej jednak, twoje prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, takich jak wizyty u lekarzy czy refundacja leków, pozostaje niezmienione.

Statystyki i trendy dotyczące zwolnień lekarskich w Polsce

W pierwszej połowie 2025 roku zanotowano rekordową liczbę wystawionych zwolnień lekarskich w Polsce – aż 16,4 miliona, co przełożyło się na 171 milionów dni nieobecności w pracy. To wzrost o 5% w porównaniu do tego samego okresu w poprzednim roku. Statystyki pokazują, że w tym czasie około dwie trzecie pracowników sektora prywatnego skorzystało z L4 przynajmniej raz, a średni czas trwania takiego zwolnienia wynosił około dwóch tygodni. W całym 2024 roku na zwolnieniach lekarskich przebywało ponad 7,7 miliona osób, co spowodowało blisko 290 milionów dni absencji. W roku 2023 z L4 korzystało 41% Polaków, przy czym więcej młodszych pracowników.

Zauważa się również wzrost liczby zwolnień spowodowanych chorobami psychicznymi i zaburzeniami zachowania – w 2024 roku stanowiły one ponad 1,4 miliona przypadków. Rośnie także liczba zwolnień z kodem „C”, który oznacza nadużywanie alkoholu. W pierwszym półroczu 2025 roku odnotowano w tym zakresie wzrost o około 12%. ZUS aktywnie prowadzi kontrole zwolnień, dzięki czemu w pierwszych siedmiu miesiącach 2025 roku odzyskano ponad 150 milionów złotych z tytułu wykrytych nadużyć. Mimo to, wciąż mamy do czynienia z pracą mimo choroby i nadużywaniem L4, co pokazuje, jak złożony jest to problem i jak potrzebne są dalsze działania.

Opinie ekspertów i planowane zmiany w systemie L4

Jakie są krytyczne opinie i problemy dotyczące systemu L4?

Eksperci z różnych dziedzin – lekarze, prawnicy pracy i specjaliści od rynku pracy – zgodnie wskazują na powszechne nadużycia systemu zwolnień lekarskich. Dane z kontroli sugerują, że nawet ponad jedna trzecia sprawdzanych zwolnień jest wykorzystywana niezgodnie z przeznaczeniem. To problem, który nie tylko dotyka pracodawców, generując straty finansowe i organizacyjne, ale także uczciwych pracowników, którzy muszą przejmować obowiązki nieobecnych. Nadużycia te prowadzą do osłabienia zaufania w relacjach między pracownikiem a pracodawcą, co negatywnie wpływa na ogólną atmosferę w miejscu pracy.

Jakie są planowane reformy i ich kontrowersje?

W odpowiedzi na te problemy planowane są zmiany legislacyjne, które mają na celu uszczelnienie systemu L4. Kluczowe reformy, które mają zostać wdrożone od 2026 roku, doprecyzują zasady postępowania podczas zwolnienia, jasno określając, jakie czynności są dopuszczalne, a jakie mogą skutkować utratą świadczeń. ZUS otrzyma szersze uprawnienia do weryfikacji, czy pracownik faktycznie przebywa pod wskazanym adresem i czy jego aktywność jest zgodna ze stanem zdrowia. Eksperci generalnie popierają walkę z nadużyciami, jednak wyrażają obawy, że bez odpowiednich zabezpieczeń i jasnych kryteriów, nowe przepisy mogą otworzyć furtkę do jeszcze większej liczby oszustw. Istnieją obawy, że pewne sformułowania mogą być zbyt ogólne, utrudniając skuteczną egzekucję prawa.

Jakie usprawnienia są potrzebne w systemie L4?

Aby poprawić funkcjonowanie systemu zwolnień lekarskich, eksperci postulują szereg usprawnień. Niezbędne są ostrzejsze kontrole lekarzy, którzy wystawiają zwolnienia, aby zapobiegać ich wydawaniu bez uzasadnienia medycznego. Warto rozważyć rozszerzenie uprawnień pracodawców w zakresie kontroli absencji chorobowej, co mogłoby skuteczniej zapobiegać nadużyciom. Automatyzacja i cyfryzacja procesów weryfikacyjnych mogą znacząco usprawnić pracę ZUS i pracodawców. Kluczowe jest również jednoznaczne określenie odpowiedzialności pracownika za dane zawarte w dokumentacji medycznej oraz zapewnienie wsparcia dla osób chorych przewlekle, na przykład poprzez wydłużenie okresu, w którym przysługuje im świadczenie w pełnej wysokości.

L4 a urlop na żądanie: kluczowe różnice

Zwolnienie lekarskie (L4) zasadniczo różni się od urlopu na żądanie pod kilkoma kluczowymi względami. Najważniejsza różnica tkwi w celu ich wykorzystania: L4 służy do usprawiedliwienia nieobecności z powodu choroby i wymaga potwierdzenia medycznego. Z kolei urlop na żądanie możesz wziąć z dowolnego powodu i nie musisz podawać przyczyny – wystarczy zgłoszenie pracodawcy. L4 to dokument wydawany przez lekarza, który potwierdza twoją czasową niezdolność do pracy, natomiast urlop na żądanie jest częścią urlopu wypoczynkowego, do którego masz prawo.

Kolejna istotna różnica to limit dni. L4 możesz wykorzystywać bez ograniczeń, o ile masz ku temu uzasadnienie medyczne. Urlop na żądanie jest natomiast ograniczony do maksymalnie czterech dni w roku kalendarzowym. Podczas gdy na L4 otrzymujesz wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy (które zazwyczaj są niższe od pensji), podczas urlopu na żądanie dostajesz pełne wynagrodzenie, tak jak w przypadku zwykłego urlopu. Ważne jest też to, że nie można jednocześnie korzystać z urlopu na żądanie w trakcie zwolnienia lekarskiego – te dwa rodzaje nieobecności są od siebie niezależne i wykluczają się.

Podsumowanie

Zwolnienie lekarskie, powszechnie znane jako L4, to fundamentalny element systemu zabezpieczenia społecznego. Pozwala pracownikom na legalną nieobecność w pracy, gdy są chorzy lub muszą opiekować się bliskimi. Ten dokument, dzisiaj wystawiany elektronicznie jako e-ZLA, pełni kluczową rolę w usprawiedliwianiu nieobecności i zapewnia pracownikom wsparcie finansowe w postaci wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego. Obowiązki związane z L4 spoczywają zarówno na tobie, jako pracowniku – musisz przestrzegać zasad dotyczących przebywania pod wskazanym adresem i unikania pracy zarobkowej – jak i na twoim pracodawcy, który musi wypłacać świadczenia i chronić twoje dane medyczne. Zjawisko nadużywania L4 to spore wyzwanie, które prowadzi do strat finansowych i osłabienia zaufania. Dlatego planowane są reformy, które mają na celu uszczelnienie systemu i wprowadzenie większej elastyczności, przy jednoczesnym zachowaniu kontroli. Analiza statystyk pokazuje, jak powszechne jest korzystanie ze zwolnień lekarskich, a także rosnącą liczbę przypadków związanych z chorobami psychicznymi i nadużywaniem alkoholu. To dowodzi, jak potrzebne są dalsze badania i działania prewencyjne.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o L4

Co zrobić, gdy pracodawca nie otrzymał ode mnie e-ZLA?

Chociaż lekarz automatycznie przesyła elektroniczne zwolnienie lekarskie (e-ZLA) do ZUS i pracodawcy, zawsze warto poinformować swojego szefa o tym, że masz numer zwolnienia, żeby upewnić się, że wszystko przebiega prawidłowo. Jeśli pojawią się jakieś problemy techniczne z systemem albo pracodawca nie ma informacji o zwolnieniu, najlepiej jak najszybciej dostarcz mu kopię zwolnienia lub jego numer.

Czy mogę podjąć pracę zarobkową podczas zwolnienia lekarskiego (L4)?

Zgodnie z obecnymi przepisami, podejmowanie jakiejkolwiek pracy zarobkowej w trakcie zwolnienia lekarskiego, nawet w innej firmie albo na własny rachunek, może skutkować tym, że stracisz prawo do świadczeń chorobowych. Zmiany, które mają wejść w życie od 2026 roku, mają nieco poluzować te zasady, dopuszczając drobne czynności, ale do tego czasu lepiej unikać jakiejkolwiek aktywności zarobkowej.

Jak L4 wpływa na moje wynagrodzenie?

Kiedy jesteś na L4, zamiast swojej zwykłej pensji, dostajesz wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy. Zazwyczaj jest to 80% podstawy wymiaru, która jest liczona na podstawie średniego miesięcznego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy. Oznacza to, że kwota, którą otrzymujesz podczas zwolnienia, jest niższa niż twoja regularna pensja, chyba że zdarzy się coś wyjątkowego, jak wypadek przy pracy czy ciąża – wtedy możesz liczyć na 100% świadczenia. Za pierwsze 33 dni zazwyczaj płaci pracodawca, a potem ZUS.

Czy pracodawca może kontrolować, czy przebywam w domu podczas L4?

Tak, pracodawca lub ZUS mają prawo przeprowadzić kontrolę, żeby sprawdzić, czy prawidłowo wykorzystujesz zwolnienie lekarskie. Kiedy jesteś na L4, musisz przebywać pod adresem, który podałeś w e-ZLA i umożliwić przeprowadzenie takiej kontroli. Jeśli tego nie zrobisz, mogą cię spotkać konsekwencje.

Czym różni się L4 od urlopu na żądanie?

L4 to zwolnienie lekarskie z powodu choroby, które uprawnia cię do otrzymania świadczeń chorobowych i jest potwierdzone przez lekarza. Urlop na żądanie to z kolei część twojego urlopu wypoczynkowego, który możesz wykorzystać do 4 dni w roku na dowolny cel, bez podawania przyczyny, a pracownik otrzymuje za niego standardowe wynagrodzenie. Nie można jednocześnie korzystać z urlopu na żądanie w trakcie L4.

 

Poszukujesz agencji SEO w celu wypozycjonowania swojego serwisu? Skontaktujmy się!