Cookies – czym są, jak działają i dlaczego są tak ważne dla Twojej prywatności?

Pewnie codziennie odwiedzasz dziesiątki stron: czytasz wiadomości, robisz zakupy online albo logujesz się do mediów społecznościowych. Widzisz, że wszystko działa płynnie, strony pamiętają, co lubisz, a treści są dopasowane do Ciebie. Ale za tym wszystkim często stoją niewidzialni pomocnicy – tak zwane ciasteczka, czyli pliki HTTP cookies. Co to właściwie jest? To po prostu malutkie fragmenty danych, które serwery internetowe wysyłają do Twojej przeglądarki. Ona je przechowuje, a potem, przy każdej kolejnej wizycie na tej samej stronie, odsyła z powrotem. Dzięki temu serwer „wie”, że to znowu Ty, i pamięta, co robiłeś ostatnio. Ciasteczka to podstawa dzisiejszego internetu. Bez nich wiele rzeczy po prostu by nie działało, bo pozwalają stronom internetowym na zachowanie „pamięci” o Tobie – coś, czego sam protokół HTTP, będąc „bezstanowym”, nie potrafi. Ale choć są superprzydatne i ułatwiają życie w sieci, budzą też spore obawy o naszą prywatność. Przecież to one odpowiadają za śledzenie online i zbieranie danych o tym, co robisz.

Jak działają ciasteczka? Mechanizm wymiany danych

Zastanawiasz się, jak to wszystko działa? To nic trudnego! Ciasteczka to po prostu małe paczki danych, które wędrują między serwerem strony a Twoją przeglądarką. Dzięki temu strona internetowa pamięta, co się dzieje z Twoją sesją.

Wyobraź sobie, że wchodzisz na jakąś stronę. Serwer odsyła do Twojej przeglądarki specjalną informację – tak zwany nagłówek Set-Cookie. To sygnał, żeby przeglądarka zapisała konkretne dane. Może to być identyfikator Twojej sesji, informacje o Twoich preferencjach albo token, który potwierdza, że to naprawdę Ty. Te dane są zapisywane razem z dodatkowymi szczegółami, takimi jak termin ważności, domena czy ścieżka, czyli tak zwanymi atrybutami ciasteczka.

Twoja przeglądarka przechowuje te informacje, zazwyczaj jako mały plik tekstowy albo po prostu w swojej pamięci. I co się dzieje dalej? Za każdym razem, gdy wracasz na tę samą stronę (o ile ciasteczko dotyczy tej domeny i ścieżki), przeglądarka automatycznie dołącza te dane w nagłówku Cookie do kolejnych żądań. W ten sposób serwer bez problemu rozpoznaje Ciebie i odzyskuje wszystkie informacje o Twoim stanie – czy jesteś zalogowany, czy masz coś w koszyku na zakupy.

Mamy dwa główne rodzaje ciasteczek, jeśli chodzi o to, jak długo u Ciebie zostają:

• Ciasteczka sesyjne – są tymczasowe i istnieją tylko wtedy, gdy masz otwartą przeglądarkę. Kiedy ją zamykasz, znikają. Służą do tego, żeby wszystko działało w trakcie jednej wizyty.
• Ciasteczka trwałe – zostają na Twoim urządzeniu na dłużej, od kilku tygodni do nawet kilku lat, chyba że usuniesz je ręcznie. To dzięki nim strona pamięta Twój login albo preferencje językowe między kolejnymi odwiedzinami.

Widzisz, ciasteczka są naprawdę potrzebne do logowania się na strony i do tego, żeby te strony w ogóle działały, zapewniając Ci spersonalizowane przeglądanie internetu.

Rodzaje ciasteczek: przewodnik po typach

Ciasteczka to naprawdę spora rodzina, a dzielimy je na różne kategorie zależnie od tego, jak długo działają, skąd pochodzą i do czego służą. Od prostych funkcji strony po skomplikowane śledzenie online – dla każdego zadania znajdzie się odpowiednie ciasteczko.

Ciasteczka sesyjne

Te ciasteczka są tymczasowe i znikają, jak tylko zamkniesz przeglądarkę. Ich zadaniem jest zapewnienie, że strona działa, jak należy podczas jednej wizyty. To one pamiętają, co wrzuciłeś do koszyka w sklepie internetowym, albo utrzymują Twój status zalogowania, gdy przechodzisz między różnymi podstronami.

Ciasteczka trwałe

W przeciwieństwie do sesyjnych, te ciasteczka zostają na Twoim urządzeniu na dłużej – od kilku dni do kilku lat – chyba że je wcześniej usuniesz. Służą do zapamiętywania Twoich preferencji, na przykład wybranego języka czy schematu kolorystycznego strony. Dzięki nim strona pamięta Cię między kolejnymi wizytami, a Ty nie musisz za każdym razem logować się od nowa. Często są to właśnie ciasteczka pierwszej strony.

Ciasteczka pierwszej i trzeciej strony

• Ciasteczka pierwszej strony – te ciasteczka ustawia bezpośrednio strona, którą odwiedzasz. Służą do podstawowych funkcji witryny i zapamiętywania preferencji specyficznych dla tej jednej strony, na przykład ustawień Twojego konta.
• Ciasteczka trzeciej strony – te z kolei ustawiają domeny inne niż ta, na której aktualnie jesteś. Często znajdziesz je na stronach w postaci reklam, narzędzi analitycznych albo wtyczek. Ich głównym celem jest śledzenie online na wielu stronach i dostarczanie spersonalizowanych reklam. I to właśnie one budzą największe obawy o prywatność. Dziś ponad 40% stron internetowych wciąż używa ciasteczek stron trzecich do reklam i analiz. Dobra wiadomość jest taka, że giganci branżowi, tacy jak Google Chrome, Firefox i Safari, pracują nad ich całkowitym wycofaniem.

Przyszłość internetu w dużej mierze zależy od znalezienia równowagi między personalizacją a prywatnością. Wycofanie plików cookies stron trzecich to ważny krok w kierunku budowania bardziej etycznego ekosystemu online.

Ciasteczka pod względem funkcji

Oprócz podziału na trwałość i pochodzenie, ciasteczka możemy też kategoryzować według tego, do czego służą:

Rodzaj ciasteczka	Cel	Potencjalne obawy o prywatność
Ciasteczka analityczne	Gromadzą dane dotyczące sposobu, w jaki używasz strony, na przykład, które podstrony odwiedzasz i jak długo. Służą do mierzenia efektywności strony i poprawy Twojego komfortu użytkowania.	Zbieranie danych o Twojej aktywności na stronie, potencjalnie do tworzenia ogólnego profilu zachowań.
Ciasteczka marketingowe	Używane przez strony trzecie do spersonalizowanych reklam, retargetingu oraz mierzenia skuteczności kampanii reklamowych. To one sprawiają, że widzisz reklamy produktów, które niedawno oglądałeś.	Śledzenie online na wielu stronach, profilowanie użytkownika, potencjalna manipulacja decyzjami zakupowymi, udostępnianie danych reklamodawcom.
Ciasteczka bezpieczeństwa	Rzadziej omawiane, ale niezwykle ważne dla wykrywania zagrożeń i ochrony Twoich danych.	Jeśli są źle zabezpieczone, mogą prowadzić do przejęcia sesji, kradzieży tożsamości. Niestety, tylko około 26% stron internetowych odpowiednio zabezpiecza ciasteczka sesyjne, co zwiększa ryzyko ataków.

Wszystkie rodzaje ciasteczek mają na celu poprawę albo umożliwienie funkcji internetowych. Pamiętaj jednak, że świadome zarządzanie nimi jest bardzo ważne dla ochrony Twojej prywatności.

Prywatność i bezpieczeństwo: ciemna strona ciasteczek

Mimo całej swojej użyteczności ciasteczka mają też swoją ciemną stronę. Niosą ze sobą sporo zagrożeń dla prywatności i otwierają drzwi do luk w bezpieczeństwie.

Popatrzmy na główne zagrożenia dla Twojej prywatności:

• Obszerne śledzenie i zbieranie danych: Ciasteczka, zwłaszcza te od stron trzecich, służą do budowania szczegółowych profili na podstawie Twojego dziennika przeglądania i aktywności na wielu stronach. Dzięki temu zbiera się dane o Twoich zainteresowaniach, preferencjach, a czasem nawet o wrażliwych informacjach.
• Manipulacja przez reklamy targetowane: Zgromadzone profile wykorzystuje się do wyświetlania superpersonalizowanych reklam. Czy to etyczne? Pojawiają się obawy o potencjalną manipulację Twoimi decyzjami w oparciu o te psychologiczne profile.
• Udostępnianie i sprzedaż danych bez Twojej zgody: Niestety, często dane z ciasteczek są udostępniane lub sprzedawane firmom trzecim bez Twojej pełnej świadomości i zgody, a to rodzi problem braku przejrzystości.
• Ryzyko de-anonimizacji: Połączenie danych z wielu źródeł może doprowadzić do tego, że ktoś Cię zidentyfikuje, nawet jeśli pierwotne dane były anonimowe.
• Obawy o inwigilację: Istnieją też podejrzenia, że śledzenie online za pomocą ciasteczek bywa wykorzystywane do monitorowania aktywności ludzi przez instytucje państwowe czy wrogie podmioty.

A co z bezpieczeństwem? Ciasteczka mogą być bramą dla ataków. Przestępcy mogą je wykorzystać do:

• XSS (Cross-Site Scripting): Hakerzy mogą wstrzyknąć złośliwy kod, żeby ukraść Twoje ciasteczka sesyjne, a w ten sposób przejąć kontrolę nad Twoją sesją.
• Przechwycenia sesji (Session Hijacking): Kiedy ciasteczko sesyjne zostanie skradzione, atakujący może podszyć się pod Ciebie, nawet bez znajomości Twoich danych logowania.
• Kradzieży danych logowania: Jeśli ciasteczka przechowujące Twoje dane uwierzytelniające nie są odpowiednio zabezpieczone, mogą zostać wykradzione, co prowadzi do kradzieży tożsamości albo oszustw finansowych.

Co możesz z tym zrobić, żeby zminimalizować te ryzyka? Masz kilka praktycznych kroków: regularnie czyść ciasteczka, blokuj ciasteczka stron trzecich w ustawieniach przeglądarki i używaj narzędzi oraz rozszerzeń dbających o prywatność (takich jak blokery śledzenia). A strony internetowe? Powinny stosować dobre praktyki: ustawiać flagi Secure i HttpOnly dla ciasteczek oraz przestrzegać zasad polityki tego samego pochodzenia (Same Origin Policy – SOP), żeby zapobiec nieautoryzowanemu dostępowi.

Świadomość zagrożeń i właściwa ochrona danych są dziś po prostu niezbędne w cyfrowym świecie.

Ciasteczka w liczbach: statystyki i postawy użytkowników

To, jak ciasteczka są wykorzystywane w internecie i jak my sami reagujemy na te wyskakujące banery z prośbą o zgodę, maluje dość złożony obraz naszej cyfrowej rzeczywistości.

Dziś ponad 40% stron internetowych wciąż polega na ciasteczkach stron trzecich, które pozwalają reklamodawcom na śledzenie online i serwowanie spersonalizowanych reklam. Ale to się zmienia! Era tych ciasteczek powoli dobiega końca. Google Chrome, czyli przeglądarka, z której korzysta ponad 60% ludzi, zaczęła je stopniowo wycofywać dla 1% użytkowników już na początku 2024 roku, a całkowite pożegnanie z nimi planowane jest na koniec tego roku. Podobnie zrobiły już wcześniej Firefox i Safari. Co ciekawe, tylko około 26% stron internetowych odpowiednio zabezpiecza swoje ciasteczka sesyjne, przez co wiele z nich jest narażonych na cyberataki.

Jak reagują na to marketerzy? Różnie. Ponad 60% z nich uważa, że wycofanie ciasteczek stron trzecich będzie miało negatywny wpływ na konsumentów. Ich zdaniem stracimy możliwość precyzyjnego targetowania reklam.

A Ty? Jak Ty reagujesz na banery z ciasteczkami? Oto co mówią statystyki:

• 76% odwiedzających ignoruje banery zgody na ciasteczka,
• tylko około 11% akceptuje wszystkie ciasteczka,
• 12% zamyka baner bez akceptacji,
• zaledwie 0,5% użytkowników decyduje się na dostosowanie ustawień ciasteczek.

Statystyki dotyczące interakcji z bannerami zgody na cookies pokazują, że system, w którym użytkownik ma 'wybór’, często prowadzi do 'zmęczenia decyzyjnego’ i ignorowania ważnych kwestii prywatności.

Widać też spore różnice regionalne. W krajach objętych RODO, na przykład w Holandii, więcej osób akceptuje ciasteczka (nawet 23,4%) niż na przykład w Chinach (tylko 1,4%). To może wynikać z dłuższej „kultury banerów cookies”. W Stanach Zjednoczonych, sondaż z 2021 roku pokazał, że 9% dorosłych czuje się zmuszonych do odrzucenia ciasteczek, a najwięcej akceptacji (32%) odnotowano w grupie wiekowej 25-34 lat. We Francji w 2022 roku około 37% użytkowników regularnie akceptowało ciasteczka.

Te dane jasno pokazują: ciasteczka HTTP są wszędzie, ale świadomość ich działania i to, jak z nimi wchodzimy w interakcje w kontekście prywatności, to wciąż spore wyzwanie dla marketingu cyfrowego i ochrony Twoich danych.

Przepisy i standardy: jak regulacje kształtują użycie ciasteczek

Regulacje prawne, takie jak RODO (Ogólne Rozporządzenie o Ochronie Danych) i CCPA (California Consumer Privacy Act), naprawdę zmieniły podejście stron internetowych do ciasteczek na całym świecie.

RODO, które obowiązuje mieszkańców Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nakłada bardzo surowe wymagania. Zanim strona umieści na Twoim urządzeniu ciasteczka, które nie są absolutnie niezbędne (czyli np. analityczne czy marketingowe), musi uzyskać Twoją wyraźną, aktywną zgodę (opt-in). Masz mieć jasną i szczegółową kontrolę nad swoimi preferencjami, a strona internetowa musi przechowywać rejestry zgód, aktualizować polityki prywatności i oczywiście dbać o bezpieczne przetwarzanie danych. To rozporządzenie dotyczy każdej strony, która przetwarza dane obywateli UE, niezależnie od tego, gdzie fizycznie się znajduje.

Z drugiej strony mamy CCPA, obowiązujące mieszkańców Kalifornii, które podchodzi do tematu inaczej. Co do zasady, pozwala na zbieranie i używanie ciasteczek bez wcześniejszej zgody, choć są pewne wyjątki. Ważnym wymogiem jest jednak to, że użytkownikom trzeba udostępnić wyraźną opcję „Nie sprzedawaj moich danych osobowych” (opt-out). Oznacza to, że konsumenci mogą zdecydować o zaprzestaniu sprzedaży lub udostępniania ich danych osobowych już po ich zebraniu. Nowsza poprawka, CPRA, jeszcze bardziej rozszerza te wymogi, zwiększając przejrzystość i kontrolę nad udostępnianiem danych.

Właśnie dlatego globalnie działające strony internetowe często wdrażają banery zgody na ciasteczka i systemy zarządzania, które spełniają zarówno rygorystyczne wymogi RODO, jak i model opt-out przyjęty przez CCPA.

A co powinny robić strony, żeby etycznie korzystać z ciasteczek? Oto kilka dobrych praktyk:

• zadbać o przejrzystość, czyli mieć jasne polityki ciasteczek, które szczegółowo opisują, jakie dane zbierają i jak je wykorzystają,
• przestrzegać wszystkich przepisów prawnych dotyczących ochrony danych osobowych, a to gwarantuje ochronę Twoich danych,
• wdrażać środki bezpieczeństwa, na przykład ustawiać flagi Secure i HttpOnly dla ciasteczek, szyfrować wrażliwe informacje oraz sprawdzać dane wejściowe, żeby zapobiegać atakom XSS,
• projektować przyjazne dla użytkownika interfejsy zgody na ciasteczka, które szanują Twoją prywatność i dają Ci realną kontrolę,
• rozważnie ustalać czas życia ciasteczek, unikając niepotrzebnie długich okresów, które mogą zwiększać ryzyko śledzenia online,
• zapewnić kompatybilność z różnymi przeglądarkami, żeby ciasteczka działały niezawodnie na każdej platformie.

Te regulacje po prostu wymuszają większą przejrzystość i większą kontrolę dla Ciebie, a to przyszłość prywatności w sieci.

Przyszłość bez ciasteczek: alternatywy i co dalej?

Przyszłość internetu, zwłaszcza ta związana ze spersonalizowanymi reklamami i śledzeniem użytkowników, to przyszłość bez tradycyjnych ciasteczek stron trzecich. Na szczęście powstaje wiele alternatyw dla ciasteczek stron trzecich, które mają pogodzić Twoją prywatność z potrzebami reklamodawców.

Jedną z czołowych inicjatyw jest Google Privacy Sandbox, a w jej ramach Topics API. To narzędzie zastępuje wcześniejsze FLoC i grupuje użytkowników w szerokie kategorie zainteresowań, zamiast śledzić każdą Twoją aktywność z osobna. Takie podejście ma za zadanie zwiększyć Twoją prywatność, przetwarzając dane bezpośrednio na Twoim urządzeniu. To zapewnia anonimizację danych, jednocześnie zachowując podstawowe funkcje reklamowe.

Oto inne alternatywy, które są obecnie rozwijane:

• Universal ID (np. Unified ID 2.0): To anonimizowane identyfikatory użytkowników, często oparte na adresach e-mail, uzyskiwane po jednorazowej zgodzie. Pozwalają reklamodawcom na celowanie w grupy odbiorców, a Tobie dają większą kontrolę i przejrzystość nad Twoimi danymi.
• Strategie danych pierwszej strony: Skupiają się na zbieraniu danych bezpośrednio od Ciebie, oczywiście za Twoją wyraźną zgodą. Budowanie precyzyjnych profili w oparciu o własne dane firmy sprawia, że znika zależność od ciasteczek stron trzecich, a firma ma większą kontrolę nad jakością i zgodnością danych.
• Identity Graphs: Łączą różne źródła danych, w tym dane własne firmy i licencjonowane dane tożsamości, żeby tworzyć spójne profile użytkowników na różnych platformach. Dzięki nim firmy mogą nadal docierać do Ciebie z reklamami, nie opierając się na zewnętrznych ciasteczkach.
• Targetowanie kontekstowe: Zamiast śledzić pojedynczych użytkowników, reklamy są dopasowywane do kategorii treści na stronach internetowych. To podejście bardziej szanuje prywatność, bo unika śledzenia online na poziomie pojedynczego użytkownika.

Te zmiany wpływają zarówno na Twoją prywatność w sieci, jak i na reklamodawców. Z jednej strony, zwiększają Twoją prywatność, ograniczając śledzenie między stronami i wymuszając większą zgodę użytkownika oraz przejrzystość. Z drugiej strony, stanowią wyzwanie dla reklamodawców. Muszą oni dostosować swoje strategie marketingu cyfrowego do nowej rzeczywistości, co może ograniczyć możliwości personalizacji treści i mierzenia skuteczności kampanii.

Internet idzie w stronę modeli reklamowych, które bardziej skupiają się na prywatności, a nacisk kładzie się na kontrolę użytkownika i anonimizację danych. Ta transformacja cyfrowego marketingu to proces, który będzie wymagał ciągłej adaptacji i wielu innowacji.

Podsumowanie

Ciasteczka HTTP to bez wątpienia podstawa dzisiejszego internetu. To one sprawiają, że przeglądanie sieci jest przyjemniejsze, pamiętają Twoje preferencje, utrzymują sesję logowania czy zawartość koszyka. Dzięki nim Twoje interakcje online są płynne i spersonalizowane. Ale ich rola jest naprawdę złożona. Potencjał do śledzenia użytkowników i zbierania danych budzi sporo obaw o Twoją prywatność i stawia przed ochroną danych poważne wyzwania.

Niezależnie od tego, czy mówimy o ciasteczkach sesyjnych, czy o ciasteczkach stron trzecich, wszystkie podlegają coraz większej kontroli prawnej, takiej jak RODO i CCPA. Te regulacje wymuszają większą przejrzystość i kontrolę nad Tobą, prowadząc do czasów, gdzie świadoma zgoda użytkownika staje się po prostu standardem. Przyszłość internetu zapowiada się jako świat bez wszechobecnych ciasteczek stron trzecich, z takimi alternatywami, jak Google Privacy Sandbox czy strategie danych pierwszej strony.

Zachęcam Cię, żebyś aktywnie zarządzał ustawieniami swojej przeglądarki i korzystał z narzędzi dbających o prywatność. W ten sposób świadomie kształtujesz swoją cyfrową prywatność. Bądź na bieżąco z informacjami o swoich danych w sieci!

FAQ – najczęściej zadawane pytania o cookies

Czym są ciasteczka HTTP?

Ciasteczka HTTP to małe fragmenty danych, które serwer internetowy wysyła do Twojej przeglądarki. Ona je przechowuje, a potem odsyła z powrotem przy każdej kolejnej wizycie na tej samej stronie. To pozwala serwerowi Cię rozpoznać i pamiętać, co robiłeś, co jest bardzo ważne dla płynnego przeglądania internetu.

Czy ciasteczka są niebezpieczne dla mojej prywatności?

Niektóre ciasteczka są nieszkodliwe i po prostu niezbędne, żeby strona działała (jak ciasteczka sesyjne czy ciasteczka pierwszej strony). Ale ciasteczka trzeciej strony to już inna bajka. One budzą poważne obawy o prywatność, bo to dzięki nim jesteś śledzony i profilowany na wielu stronach, a to z kolei prowadzi do ukierunkowanej reklamy.

Jak mogę zarządzać ciasteczkami w mojej przeglądarce?

Możesz samodzielnie zarządzać ciasteczkami w ustawieniach swojej przeglądarki. Tam znajdziesz opcje do usuwania ciasteczek, blokowania ciasteczek stron trzecich, albo dostosowywania preferencji dla poszczególnych stron. Wiele przeglądarek oferuje też specjalne narzędzia albo rozszerzenia, które dbają o prywatność i dają Ci jeszcze większą kontrolę nad swoimi danymi.

Jaka jest różnica między ciasteczkami pierwszej i trzeciej strony?

Ciasteczka pierwszej strony ustawia bezpośrednio strona, którą odwiedzasz, i służą one do jej podstawowych funkcji. Ciasteczka trzeciej strony z kolei ustawiają inne domeny (na przykład reklamodawcy) i wykorzystuje się je głównie do śledzenia Cię na różnych stronach oraz do serwowania spersonalizowanych reklam.

Jaki wpływ mają regulacje takie jak RODO i CCPA na ciasteczka?

RODO wymaga Twojej wyraźnej, aktywnej zgody (opt-in) na wszystkie ciasteczka, które nie są absolutnie niezbędne, jeśli mieszkasz w UE/EOG. Natomiast CCPA (wraz z poprawką CPRA) wymaga opcji „Nie sprzedawaj moich danych osobowych” (opt-out), jeśli mieszkasz w Kalifornii. Obie regulacje mają jeden cel: zwiększyć Twoją kontrolę i przejrzystość w kwestii użycia ciasteczek.

 

Poszukujesz agencji SEO w celu wypozycjonowania swojego serwisu? Skontaktujmy się!