Stowarzyszenie – co to jest, jak działa i jak założyć w Polsce?

Czy wiesz, że w Polsce działa ponad 36 500 stowarzyszeń? To całkiem sporo! Stowarzyszenie to taka dobrowolna, niezależna i długoterminowa grupa ludzi, którzy łączą się ze sobą, bo mają wspólne cele lub zainteresowania. Ważne jest, że takie stowarzyszenie nie działa dla zysku. Oczywiście, może zarabiać pieniądze, ale tylko po to, żeby realizować swoje statutowe zadania. Te organizacje są naprawdę ważne dla naszego społeczeństwa obywatelskiego, bo zajmują się sprawami społecznymi, kulturą, sportem, a nawet wspólnymi hobby. W tym przewodniku przyjrzymy się dokładnie, czym jest stowarzyszenie, jakie ma cele, jak działa i jak można je założyć w Polsce.

Czym właściwie jest stowarzyszenie? Podstawy i cechy charakterystyczne

Stowarzyszenie to po prostu grupa ludzi, którzy chcą coś razem robić – realizować jakieś cele albo swoje pasje. Co ważne, nie myślą przy tym o zarabianiu kasy dla siebie. Najważniejsze cechy stowarzyszenia to: możesz do niego dołączyć i odejść kiedy chcesz (dobrowolność), samo się organizuje i działa niezależnie (samorządność) i planuje działać dłużej niż chwilę (trwałość). Podstawą prawną dla stowarzyszeń w Polsce jest ustawa Prawo o stowarzyszeniach z 7 kwietnia 1989 roku. Większość stowarzyszeń (te rejestrowe) ma osobowość prawną. Dzięki temu mogą w pełni uczestniczyć w obrocie prawnym – zawierać umowy, występować w sądzie i tak dalej. To, jak się zorganizują i jak będą działać, ustalają same stowarzyszenia, co daje im sporą swobodę w realizacji swoich misji.

Główne cele i funkcje, które realizują stowarzyszenia

Po co w ogóle istnieją stowarzyszenia?

Stowarzyszenia mogą mieć bardzo różne cele, byleby były zgodne z prawem i nienastawione głównie na zysk. Oto te najczęstsze:

• Działalność społeczna, pomoc potrzebującym – często robi to na przykład Caritas Polska.
• Realizacja zadań związanych z edukacją, kulturą, sportem czy nauką – pomyśl o klubach sportowych albo kołach naukowych.
• Łączenie ludzi, wspieranie rozwoju lokalnych społeczności, budowanie więzi.
• Ochrona zdrowia i środowiska (jak Greenpeace albo nasze lokalne inicjatywy ekologiczne typu Fundacja na Zielonym), a także dbanie o tradycję i nasze dziedzictwo.
• Obrona praw obywatelskich, praca na rzecz rozwoju demokracji.
• Wspieranie i reprezentowanie interesów różnych grup – zawodowych, branżowych czy pasjonatów.
• Realizacja celów hobbystycznych i rozwijanie wspólnych pasji, tak jak w przypadku stowarzyszeń ogrodowych czy klubów kolekcjonerskich.

Cele te mogą dotyczyć zarówno samych członków stowarzyszenia, jak i szerszego grona odbiorców, i to właśnie one nadają sens istnieniu każdej takiej organizacji.

Co konkretnie robią stowarzyszenia?

Funkcje stowarzyszeń wynikają wprost z ich celów i obejmują naprawdę szeroki zakres działań. Najważniejsze z nich to:

• Organizacja wspólnych działań: Stowarzyszenia organizują wydarzenia, projekty, szkolenia – wszystko, co pozwala realizować wspólne cele. Przykładem może być Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy (WOŚP), która doskonale radzi sobie z masowymi zbiórkami.
• Reprezentowanie członków: Organizacje często stają w obronie swoich członków, dbając o ich prawa i potrzeby w kontaktach z władzami czy innymi instytucjami.
• Budowanie wspólnoty: Stowarzyszenia tworzą więzi i poczucie przynależności wokół wspólnych idei, pasji czy problemów.
• Wpływ na rozwój lokalny: Organizacje mogą inicjować i wspierać projekty, które realnie przyczyniają się do rozwoju konkretnego miejsca czy społeczności.
• Promowanie aktywnego obywatelstwa: Stowarzyszenia zachęcają do angażowania się w życie publiczne, rozwijają lokalną demokrację i budują świadomość społeczną.

Stowarzyszenia, realizując swoje cele i funkcje, są po prostu filarem społeczeństwa obywatelskiego. Pozwalają ludziom działać razem i tworzyć ważne, potrzebne inicjatywy.

Rodzaje stowarzyszeń w Polsce

W polskim prawie wyróżniamy głównie dwa podstawowe typy stowarzyszeń: zwykłe i rejestrowe.

Jakie są podstawowe typy stowarzyszeń?

• Stowarzyszenie zwykłe:
  • Do jego założenia wystarczy minimum 3 osoby dorosłe, które ustalą regulamin działania.
  • Nie ma pełnej osobowości prawnej, co trochę ogranicza jego możliwości prawne.
  • Jest prościej zorganizowane, często wystarczy wyznaczyć kogoś jako przedstawiciela.
  • Może zajmować się tylko działalnością statutową, ale nie może prowadzić działalności gospodarczej.
  • Rejestracja jest prostsza – wystarczy zgłoszenie do odpowiedniego urzędu (zwykle starostwa).
• Stowarzyszenie rejestrowe:
  • Tutaj potrzeba minimum 7 osób dorosłych. Muszą one uchwalić statut i wybrać władze organizacji.
  • Ma pełną osobowość prawną od momentu wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS).
  • Musi mieć określone organy: zarząd, walne zgromadzenie członków i organ nadzoru (np. komisję rewizyjną).
  • Może prowadzić działalność gospodarczą i odpłatną działalność pożytku publicznego, ale zyski muszą trafiać na cele statutowe.
  • Rejestruje się je w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS).

A czy są jeszcze inne formy stowarzyszeń?

Tak, oprócz tych podstawowych typów, istnieją też bardziej wyspecjalizowane formy:

• Związek stowarzyszeń: To organizacja zrzeszająca inne stowarzyszenia. Posiada osobowość prawną i też jest rejestrowana w KRS.
• Stowarzyszenie jednostek samorządu terytorialnego: Tworzone przez gminy, powiaty lub województwa. Ma osobowość prawną i rejestruje się je w KRS.
• Klub sportowy w formie stowarzyszenia: To szczególna forma organizacji sportowej, która ma osobowość prawną, ale podlega uproszczonej ewidencji.
• Stowarzyszenie ogrodowe: Specjalny rodzaj stowarzyszenia, którego zasady działania są uregulowane nieco inaczej.

Cecha	Stowarzyszenie zwykłe	Stowarzyszenie rejestrowe
Liczba założycieli	Minimum 3	Minimum 7
Osobowość prawna	Brak	Tak (po wpisie do KRS)
Dokument założycielski	Regulamin	Statut
Rejestracja	Ewidencja starosty	Krajowy Rejestr Sądowy (KRS)
Działalność gospodarcza	Niedozwolona	Dozwolona (zyski na cele statutowe)
Organy	Przedstawiciel	Zarząd, Walne Zgromadzenie, Organ Nadzoru
Sprawozdawczość	Uproszczona	Pełna (księgowość, sprawozdania finansowe)
Możliwość rozbudowy	Ograniczona	Tworzenie oddziałów, ubieganie się o status OPP

Pamiętaj, że wszystkie stowarzyszenia w Polsce są dobrowolne, niezależne i mają na celu działanie niezarobkowe. Ich praca opiera się głównie na społecznej pracy członków, choć stowarzyszenia mogą też zatrudniać pracowników do realizacji swoich zadań.

Jak założyć stowarzyszenie w Polsce? Formalności do spełnienia

Chcesz założyć stowarzyszenie w Polsce? Trzeba przejść przez kilka formalnych kroków.

Jakie są kroki, żeby założyć stowarzyszenie?

1. Zbierz odpowiednią liczbę założycieli: Do stowarzyszenia rejestrowego potrzeba co najmniej 7 dorosłych osób z pełną zdolnością do czynności prawnych. Jeśli myślisz o stowarzyszeniu zwykłym, wystarczą 3 osoby.
2. Określ cel działania: Musicie jasno ustalić, po co powstaje stowarzyszenie. Cel musi być zgodny z prawem i nie nastawiony na zysk.
3. Przygotuj statut lub regulamin: Stowarzyszenie rejestrowe potrzebuje szczegółowego statutu, który opisuje jego nazwę, siedzibę, cele, organy, zasady członkostwa i inne ważne sprawy. Stowarzyszenie zwykłe potrzebuje tylko regulaminu.
4. Zorganizuj zebranie założycielskie: Na tym zebraniu podejmuje się uchwałę o założeniu stowarzyszenia, uchwala statut (lub regulamin) i wybiera pierwsze władze. Całość trzeba udokumentować protokołem.
5. Zarejestruj stowarzyszenie: Stowarzyszenie rejestrowe musi zostać wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Stowarzyszenie zwykłe zgłasza się po prostu do ewidencji prowadzonej przez lokalny urząd, na przykład starostwo.
6. Złóż dokumenty: Do sądu (w przypadku stowarzyszenia rejestrowego) lub urzędu należy dostarczyć komplet dokumentów: statut/regulamin, listę założycieli z ich danymi, protokół zebrania założycielskiego i uchwały.

Co jeszcze warto wiedzieć o kwestiach prawnych?

• Młodzież: Osoby w wieku 16-18 lat mogą być członkami stowarzyszenia, ale nie mogą go zakładać.
• Cudzoziemcy: Mogą być członkami stowarzyszeń, ale nie mogą być założycielami stowarzyszeń rejestrowych.
• Osoby prawne: Nie mogą być założycielami stowarzyszeń.

Założenie stowarzyszenia wymaga dopełnienia formalności prawnych zgodnie z ustawą Prawo o stowarzyszeniach, ale sam cel i sposób organizacji ustalają już założyciele.

Rola stowarzyszeń w społeczeństwie obywatelskim i trochę statystyk

Jak stowarzyszenia budują społeczeństwo obywatelskie?

Stowarzyszenia to prawdziwy kręgosłup społeczeństwa obywatelskiego. Są jak most łączący obywateli z instytucjami państwa, dając nam realny wpływ na to, co dzieje się w przestrzeni publicznej. Potrafią mobilizować ludzi, promować nasze prawa i wspierać lokalne społeczności. Co więcej, stowarzyszenia działają też jako taki mechanizm kontroli władzy, dbając o to, żeby wszystko odbywało się transparentnie i zgodnie z zasadami demokracji. Stanowią pewnego rodzaju bufor między obywatelami a państwem, tworząc przestrzeń do swobodnego wyrażania naszych potrzeb i problemów.

Eksperci podkreślają, że stowarzyszenia to nie tylko nośnicy idei obywatelskich, ale także miejsca, gdzie rozwiązuje się problemy społeczne i łagodzi konflikty. Pozwalają obywatelom uczestniczyć w debacie publicznej i wpływać na decyzje, które dotyczą ich życia, zwłaszcza na poziomie lokalnym. Dlatego wzmocnienie sektora organizacji pozarządowych jest tak ważne dla rozwoju demokratycznego państwa.

A jak to wygląda statystycznie?

W Polsce działa obecnie ponad 36 500 stowarzyszeń. Co ciekawe, około 58% z nich aktywnie działa. Kiedy dodamy do tego fundacje i inne organizacje pozarządowe, w sumie mamy ponad 100 tysięcy takich podmiotów, a zatrudniają one setki tysięcy ludzi!

Najczęściej stowarzyszenia działają w takich obszarach jak:

• Sport (to ponad 59% wszystkich organizacji)
• Turystyka, rekreacja i hobby
• Edukacja
• Kultura
• Pomoc społeczna i charytatywna
• Ochrona środowiska

Jak widać, działalność stowarzyszeń jest niezwykle różnorodna i obejmuje bardzo wiele potrzeb społecznych.

Kilka znanych przykładów stowarzyszeń w Polsce

Nie brakuje w Polsce organizacji pozarządowych, które mają ogromne znaczenie społeczne i historyczne. Oto kilka z nich:

• Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy (WOŚP): Ta fundacja działa od 1993 roku i słynie z corocznych zbiórek na sprzęt medyczny, głównie dla dzieci.
• Polski Czerwony Krzyż (PCK): Najstarsza polska organizacja humanitarna, która zajmuje się pomocą medyczną, krwiodawstwem i wsparciem dla ofiar konfliktów.
• Fundacja Siepomaga: To największa polska platforma crowdfundingowa, gdzie zbiera się pieniądze na leczenie i rehabilitację.
• Caritas Polska: Działa na szeroką skalę jako organizacja charytatywna, pomagając osobom ubogim, chorym i potrzebującym.
• Stowarzyszenie Otwarte Klatki: Organizacja, która walczy o prawa zwierząt.
• Fundacja na Zielonym: Zajmuje się edukacją ekologiczną i promuje lokalną żywność.

Na arenie międzynarodowej znane jest również działające od 1971 roku stowarzyszenie Greenpeace, które zajmuje się globalną ochroną środowiska. Te przykłady pokazują, jak bardzo różnorodne i wpływowe mogą być działania stowarzyszeń.

Podsumowanie

Stowarzyszenie to po prostu grupa ludzi, którzy dobrowolnie łączą się, żeby realizować wspólne cele i pasje, nie myśląc o zarabianiu pieniędzy. Od prostych stowarzyszeń zwykłych po rozbudowane stowarzyszenia rejestrowe, które mają osobowość prawną – te organizacje są fundamentem społeczeństwa obywatelskiego. Pełnią kluczową rolę w życiu społecznym, kulturalnym, sportowym i charytatywnym, zachęcając obywateli do działania i reprezentując ich interesy. Jeśli masz pomysł na jakąś społeczną inicjatywę lub chcesz działać w konkretnej dziedzinie, założenie stowarzyszenia może być strzałem w dziesiątkę. Warto rozejrzeć się po lokalnych stowarzyszeniach i dołączyć do tych, których cele są Ci bliskie, albo samemu pomyśleć o założeniu własnej organizacji i realnie wpływać na otaczający Cię świat.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o stowarzyszenie

Czym różni się stowarzyszenie zwykłe od rejestrowego?

Stowarzyszenie zwykłe to taka uproszczona forma, wymaga mniej założycieli (3 osoby) i nie ma osobowości prawnej. Stowarzyszenie rejestrowe, które zakłada minimum 7 osób, ma pełną osobowość prawną od momentu wpisu do KRS, musi mieć bardziej rozbudowane organy i spełniać surowsze wymogi sprawozdawczości.

Czy stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą?

Tak, ale tylko stowarzyszenia rejestrowe. Ważne jest, żeby cały dochód z takiej działalności trafiał na realizację celów statutowych stowarzyszenia. Stowarzyszenia zwykłe nie mogą prowadzić działalności gospodarczej.

Ilu potrzeba osób, żeby założyć stowarzyszenie?

Do założenia stowarzyszenia zwykłego wystarczą 3 pełnoletnie osoby. Do założenia stowarzyszenia rejestrowego potrzebne jest co najmniej 7 pełnoletnich osób, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych i nie były pozbawione praw publicznych.

Jaki jest główny cel istnienia stowarzyszeń?

Głównym celem jest realizacja wspólnych celów lub zainteresowań członków. Kluczowe jest, żeby działalność była niezarobkowa, czyli żeby głównym motorem działania nie był zysk, ale wspólne dobro lub pasja.

Jakie są najczęstsze obszary działalności stowarzyszeń w Polsce?

Najwięcej stowarzyszeń działa w obszarze sportu. Popularne są też te związane z turystyką, rekreacją i hobby. Często spotykamy też organizacje zajmujące się edukacją, kulturą, pomocą społeczną i charytatywną, a także ochroną środowiska i promocją zdrowia.

 

Poszukujesz agencji SEO w celu wypozycjonowania swojego serwisu? Skontaktujmy się!