Podatek od spadku i darowizn – co to? Co musisz wiedzieć dziedzicząc?

Chociaż potocznie często używamy określenia „podatek od testamentu”, to w rzeczywistości mamy do czynienia z podatkiem od spadków i darowizn. Dotyczy on nabywania wszelkich dóbr majątkowych. W Polsce dziedziczyć można na dwa sposoby: zgodnie z ustawą (dziedziczenie ustawowe) albo na podstawie testamentu. Ten podatek nie jest naliczany od samego dokumentu testamentu, ale od wartości majątku, który dzięki niemu lub przepisom prawa trafia do spadkobiercy. Jest to forma opodatkowania majątkowego, której celem jest opodatkowanie darmowego nabycia wartości. Co ważne, obowiązek zapłaty podatku spoczywa na osobie, która ten majątek otrzymuje, bez względu na to, czy dziedziczy go na mocy testamentu, czy na podstawie ustawy. Zaraz dowiesz się, jak się go oblicza, kto płaci najwięcej, a kto najmniej, oraz jakie są kwoty wolne od podatku.

Czym właściwie jest podatek od spadku i darowizn? Jak to działa?

Podatek od testamentu to po prostu potoczna nazwa dla podatku od spadków i darowizn. Obejmuje on wszelkiego rodzaju majątek, który przechodzi na spadkobierców. Ma to zastosowanie zarówno wtedy, gdy masz testament, jak i wtedy, gdy dziedziczysz zgodnie z przepisami prawa. Podatek płaci się od wartości nabytego majątku pomniejszonej o długi i inne obciążenia. Mówiąc prościej, od wartości spadku odejmuje się nie tylko zobowiązania finansowe spadkodawcy, ale też koszty jego leczenia i pogrzebu, a nawet opłaty związane z przeprowadzeniem całej procedury spadkowej czy wynagrodzenie wykonawcy testamentu.

To, ile dokładnie zapłacisz, a także jaka będzie Twoja kwota wolna od podatku, zależy od tego, do której z trzech grup podatkowych należysz. Warto pamiętać, że opodatkowaniu podlegają nie tylko spadki, ale również inne formy darmowego nabycia majątku, na przykład zasiedzenie czy zniesienie współwłasności, jeśli nie wiąże się to z żadną zapłatą.

Grupy podatkowe w podatku od spadku: Kto zapłaci najwięcej, a kto najmniej?

Kiedy już otrzymasz spadek, pierwszym krokiem do ustalenia wysokości podatku jest przypisanie Cię do jednej z trzech grup podatkowych. Od tego zależy, ile pieniędzy Cię ominie w związku z kwotą wolną i jakie stawki podatku będą obowiązywać. Oto podział:

• Grupa I: Tu są osoby najbliższe spadkodawcy, czyli:
  • Małżonek
  • Dzieci, wnuki, prawnuki (czyli zstępni)
  • Rodzice, dziadkowie, pradziadkowie (czyli wstępni)
  • Rodzeństwo
  • Pasierb, zięć, synowa
  • Ojczym, macocha, teściowie
• Grupa II: To dalsi krewni i osoby spokrewnione lub spowinowacone w inny sposób, na przykład:
  • Dzieci Twojego rodzeństwa (siostrzeńcy, bratankowie)
  • Rodzeństwo Twoich rodziców (ciotki, wujkowie)
  • Zięciowie i synowe oraz ich rodzice (teściowie)
  • Małżonkowie Twojego rodzeństwa, a także rodzeństwo Twoich małżonków
  • Małżonkowie rodzeństwa Twoich małżonków i inne osoby wymienione w ustawie.
• Grupa III: Znajdują się tu wszystkie osoby, które nie pasują do grup I i II. To na przykład przyjaciele, znajomi czy osoby niespokrewnione ze spadkodawcą.

Jak widzisz, to, do której grupy trafisz, ma ogromne znaczenie – wpływa bezpośrednio na kwotę wolną od podatku i na wysokość stawek.

Kwota wolna od podatku i stawki podatku od spadku (2025)

Poznajmy konkretne liczby na 2025 rok. Kwota wolna od podatku to taki próg wartości majątku, poniżej którego nie płacisz nic. Zobacz, jak wygląda dla każdej grupy:

• Grupa I: 36 120 zł
• Grupa II: 27 090 zł
• Grupa III: 5 733 zł

Jeśli wartość spadku przekroczy te kwoty, podatek zapłacisz tylko od tej nadwyżki. Co więcej, stawki podatkowe są progresywne – im więcej dziedziczysz ponad kwotę wolną, tym wyższy procent podatku zapłacisz. Oto stawki:

Grupa Podatkowa	Nadwyżka ponad kwotę wolną	Stawka podatku
Grupa I	do 11 833 zł	3%
	od 11 833 zł do 23 665 zł	5%
	powyżej 23 665 zł	7%
Grupa II	do 11 833 zł	7%
	od 11 833 zł do 23 665 zł	9%
	powyżej 23 665 zł	12%
Grupa III	do 11 833 zł	12%
	od 11 833 zł do 23 665 zł	16%
	powyżej 23 665 zł	20%

Wyobraźmy sobie sytuację: Osoba z Grupy I dziedziczy 100 000 zł. Najpierw odejmujemy kwotę wolną, czyli 36 120 zł. Zostaje 63 880 zł do opodatkowania. Teraz naliczamy podatek:

• 3% od pierwszych 11 833 zł = 355 zł
• 5% od kolejnych 11 832 zł (czyli od 11 833 zł do 23 665 zł) = 591,60 zł
• 7% od pozostałych 40 215 zł (czyli od 63 880 zł minus 23 665 zł) = 2 815,05 zł

Łącznie podatek wyniesie około 3 761,65 zł. Proste, prawda?

Kto jest całkowicie zwolniony z podatku od spadku? (Grupa zerowa)

Prawo przewiduje też specjalną kategorię osób, które mogą w ogóle nie płacić podatku od spadków i darowizn. To tzw. grupa zerowa, a należą do niej najbliżsi członkowie rodziny.

Kto dokładnie jest w tej grupie?

• Małżonek
• Zstępni (dzieci, wnuki)
• Wstępni (rodzice, dziadkowie)
• Rodzeństwo
• Ojczym i macocha
• Pasierb

Żeby skorzystać z tego zwolnienia, musisz spełnić kilka warunków. Najważniejszym jest zgłoszenie nabycia majątku do urzędu skarbowego. Masz na to zazwyczaj 6 miesięcy od dnia, w którym powstał obowiązek podatkowy. Pamiętaj też o ważnej kwestii dotyczącej darowizn pieniężnych: środki muszą trafić bezpośrednio na Twoje konto bankowe, a nie być przekazane „z ręki do ręki”. To zwolnienie nie obejmuje spadków, które zostały nabyte przed 1 stycznia 2007 roku. Dodatkowo, istnieją inne ulgi, jak np. ulga mieszkaniowa, która w pewnych sytuacjach może jeszcze bardziej zmniejszyć Twoje obciążenie podatkowe.

Jak płacić podatek od spadku i darowizn? Formalności i dokumenty

Po otrzymaniu spadku lub darowizny, masz obowiązek załatwić formalności w urzędzie skarbowym. To od Ciebie zależy, czy podatek będzie należny i czy będziesz musiał go zapłacić.

Termin na złożenie deklaracji jest bardzo ważny. Jeśli kwalifikujesz się do zwolnienia dla grupy zerowej, masz 6 miesięcy na złożenie formularza SD-Z2. Kiedy jednak podatek jest należny, należy złożyć formularz SD-3 lub SD-3/A, a masz na to 1 miesiąc od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Jakie dokumenty będą Ci potrzebne?

• Formularz SD-Z2: dla osób z grupy zerowej, które korzystają ze zwolnienia.
• Formularz SD-3 lub SD-3/A: dla osób, które podlegają opodatkowaniu.
• Postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia – to dowód na to, że faktycznie dziedziczysz.
• Dokumenty potwierdzające własność nabytych rzeczy – jeśli to nieruchomość, potrzebujesz wypisu z księgi wieczystej, przy samochodzie – dowodu rejestracyjnego, a przy darowiźnie pieniędzy – potwierdzenia przelewu.

Dokumenty możesz złożyć osobiście w urzędzie skarbowym, wysłać pocztą tradycyjną lub skorzystać z internetu, na przykład poprzez platformę ePUAP lub system e-Deklaracje.

Statystyki i zmiany w podatku od spadków i darowizn (ostatnie lata)

Przepisy dotyczące podatku od spadków i darowizn nie stoją w miejscu. W ostatnich latach wprowadzono zmiany, które mają ułatwić życie podatnikom i dostosować system do obecnych realiów. Najważniejsze z nich to podniesienie kwot wolnych od podatku i waloryzacja stawek. Te zmiany weszły w życie między innymi od października 2022 roku i obowiązują także w 2025 roku.

Dzięki tym korektom, znacznie więcej osób i majątków jest teraz zwolnionych z podatku. Szczególnie dotyczy to dziedziczenia w najbliższej rodzinie. Przykładem jest wspomniana już kwota wolna dla grupy I, która wynosi 36 120 zł. Oznacza to, że spadki do tej wartości nie są objęte podatkiem. Stawki podatkowe również zostały zaktualizowane i są teraz bardziej progresywne, co generalnie obniża obciążenie w porównaniu do sytuacji sprzed lat.

Informacje o zmianach w przepisach można znaleźć na stronach Ministerstwa Finansów. Choć dokładne statystyki pokazujące wpływ tych zmian na wpływy budżetowe nie są powszechnie dostępne, cel nowelizacji był jasny: zmniejszyć ciężar podatkowy dla obywateli, zwłaszcza przy przekazywaniu majątku najbliższym. Trend ten sugeruje, że coraz więcej transakcji związanych z dziedziczeniem i darowiznami będzie odbywać się bez konieczności płacenia podatku.

Podsumowanie

Pamiętaj, że „podatek od testamentu” to tak naprawdę podatek od spadku i darowizn, a dotyczy wartości otrzymanego majątku. To, ile zapłacisz, zależy od Twojej grupy podatkowej i wartości spadku po odliczeniu kwoty wolnej od podatku. Podatek jest naliczany od nadwyżki, a stawki są progresywne. Najbliżsi krewni mają szansę na całkowite zwolnienie (tzw. grupa zerowa), ale muszą pamiętać o formalnościach w urzędzie skarbowym. Zgłoszenie nabycia majątku i ewentualna zapłata podatku to kluczowe kroki, aby uniknąć problemów. Gdy sytuacja jest skomplikowana, zawsze warto poradzić się doradcy podatkowego lub notariusza.

• Zastanawiasz się, do której grupy podatkowej należysz? Oblicz swój potencjalny podatek!
• Chcesz skorzystać ze zwolnienia dla najbliższej rodziny? Sprawdź, jak wypełnić formularz SD-Z2.
• Chcesz być na bieżąco z przepisami podatkowymi w Polsce? Zapisz się na nasz newsletter!

FAQ – najczęściej zadawane pytania o podatek od spadku i darowizn w Polsce

Czy podatek płaci się od samego testamentu?

Absolutnie nie. Podatek dotyczy majątku, który jest dziedziczony na mocy testamentu lub ustawy. Sam testament jest dokumentem określającym wolę spadkodawcy, a nie przedmiotem opodatkowania.

Jakie są terminy na zgłoszenie spadku do urzędu skarbowego?

Jeśli korzystasz ze zwolnienia podatkowego (grupa zerowa), masz 6 miesięcy na złożenie formularza SD-Z2 od dnia powstania obowiązku podatkowego. Pozostali podatnicy mają 1 miesiąc na złożenie formularza SD-3 lub SD-3/A.

Co jeśli odziedziczyłem długi, a nie majątek? Czy też płacę podatek?

Podatek płaci się od wartości nabytego majątku pomniejszonej o długi. Czyli jeśli masz udokumentowane długi spadkowe, koszty leczenia czy pogrzebu spadkodawcy, możesz je odliczyć od wartości spadku. Jeśli długi przewyższają wartość aktywów, podatek nie wystąpi.

Czy można odroczyć płatność podatku od spadku?

Tak, w uzasadnionych przypadkach (np. trudna sytuacja finansowa, choroba) możesz złożyć wniosek do urzędu skarbowego o odroczenie terminu płatności lub rozłożenie podatku na raty.

Co się stanie, jeśli nie zgłoszę spadku w terminie?

Niezgłoszenie spadku lub darowizny do urzędu skarbowego w terminie może oznaczać utratę prawa do zwolnienia podatkowego lub nałożenie kary grzywny za wykroczenie skarbowe. W skrajnych przypadkach może to być podstawą do wszczęcia kontroli.

 

Poszukujesz agencji SEO w celu wypozycjonowania swojego serwisu? Skontaktujmy się!