Umowa pożyczki – co to jest, co musi zawierać i czym różni się od kredytu?

W polskim prawie umowa pożyczki to po prostu umowa, na mocy której jedna osoba (czyli ten, kto pożycza pieniądze lub rzeczy) zgadza się przekazać drugiej stronie (temu, kto pożycza) określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku. W zamian za to osoba biorąca pożyczkę zobowiązuje się oddać dokładnie tyle samo pieniędzy lub rzeczy tego samego rodzaju i jakości w ustalonym terminie albo na żądanie pożyczkodawcy. To podstawowy dokument prawny, który znajdziesz w Kodeksie cywilnym (art. 720), ułatwiający tymczasowe przekazanie pieniędzy lub rzeczy na określonych warunkach zwrotu.

Jakie są kluczowe cechy umowy pożyczki?

Umowa pożyczki to umowa konsensualna. Co to znaczy? Że jest ważna od momentu, gdy obie strony zgodnie powiedzą „tak”, a nie od chwili, gdy faktycznie pieniądze lub rzeczy zostaną przekazane. Nie musisz jej zawierać na piśmie, żeby była ważna, ale szczerze mówiąc, pisemna forma bardzo ułatwia życie potem, zwłaszcza gdyby coś poszło nie tak. Przedmiotem pożyczki mogą być pieniądze lub rzeczy, które pożyczkobiorca może potem robić z nimi, co chce. Co ważne, pożyczkobiorca nie musi oddawać tej samej, konkretnej rzeczy, którą pożyczył – wystarczy, że zwróci identyczną pod względem gatunku i jakości.
Stronami takiej umowy mogą być zarówno osoby prywatne, jak i firmy. W zależności od tego, kto kogo pożycza, mogą obowiązywać dodatkowe przepisy, na przykład dotyczące ochrony konsumentów. Umowa pożyczki może być darmowa (bez odsetek) albo płatna (z odsetkami) – wszystko zależy od tego, co ustalicie. Umowa sprawia, że czasowo przenosisz własność przedmiotu pożyczki na drugą osobę, a to wszystko kończy się, gdy tylko pieniądze lub rzeczy zostaną zwrócone.

Co musi znaleźć się w dobrej umowie pożyczki?

Żeby umowa pożyczki była jasna, kompletna i bezpieczna dla obu stron, powinna zawierać kilka ważnych punktów:

• Data i miejsce zawarcia umowy: Precyzyjnie, kiedy i gdzie podpisaliście dokument.
• Dane stron: Pełne informacje o tym, kto pożycza, a kto pożycza – imię, nazwisko, adres, PESEL albo numer KRS, jeśli to firmy.
• Przedmiot umowy: Dokładnie, co jest pożyczane – jaka kwota pieniędzy albo co to za rzeczy.
• Czas trwania i termin zwrotu: Jasno określony okres, na jaki pożyczasz, i data, do kiedy masz oddać pieniądze lub rzeczy.
• Koszty pożyczki: Wszystko, co się z tym wiąże – odsetki i inne opłaty.
• Warunki zwrotu: Jak masz spłacać – jednorazowo, w ratach, w jakiej walucie, kiedy płacisz raty.
• Zabezpieczenia: Jeśli są jakieś zabezpieczenia spłaty, np. poręczenie, zastaw.
• Konsekwencje za nieprzestrzeganie warunków: Co się stanie, jeśli nie spłacisz w terminie – kary, odsetki za zwłokę.
• Podpisy stron: Potwierdzenie, że obie strony zgadzają się na wszystkie warunki.

Czym różni się umowa pożyczki od umowy kredytu?

Różnice między pożyczką a kredytem są dość znaczące i dotyczą kilku ważnych spraw, które wpływają na ich charakter i to, jak są regulowane.

• Kto może pożyczyć?: Kredyt zawsze dostaniesz od banku albo spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej (SKOK). Pożyczkę może dać Ci praktycznie każdy – bank, firma pożyczkowa, a nawet osoba prywatna.
• Prawo: Kredyt jest mocno regulowany przez Prawo bankowe i Ustawę konsumencką. Umowa pożyczki podlega głównie Kodeksowi cywilnemu, ale jeśli jesteś konsumentem, to też obowiązuje Cię Ustawa konsumencka.
• Forma: Kredyt zawsze musi być na piśmie i ze wszystkimi szczegółami. Umowa pożyczki może być zawarta ustnie, jeśli pożyczasz do 1000 zł, ale dla własnego bezpieczeństwa lepiej mieć ją na piśmie.
• Cel: Kredyt zazwyczaj bierzesz na konkretny cel, który bank będzie sprawdzał. Pożyczkę możesz przeznaczyć na co chcesz, i nie musisz się tłumaczyć pożyczkodawcy.
• Koszty: Kredyt zawsze jest płatny – masz odsetki, prowizje i inne opłaty. Pożyczka może być darmowa albo płatna, zależnie od tego, co ustalicie.
• Formalności: Zwykle proces brania kredytu jest bardziej skomplikowany, wymaga zaświadczeń i często zabezpieczeń. Pożyczka jest zwykle prostsza i szybsza, często bez zbędnych formalności.
• Co można pożyczyć: Kredyt dotyczy tylko pieniędzy. Pożyczka może być zarówno pieniędzmi, jak i rzeczami.

Jakie są konsekwencje podatkowe umowy pożyczki?

Podatki związane z umową pożyczki spadają głównie na osobę biorącą pożyczkę i dotyczą najczęściej podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC). Sama umowa pożyczki nie jest przychodem, bo przecież wszystko zwracasz.

• Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC): Jeśli pożyczasz więcej niż 1000 zł, musisz zapłacić 0,5% PCC. Masz na to 14 dni od podpisania umowy i musisz złożyć deklarację PCC-3. Są jednak wyjątki – jeśli pożyczasz od firmy, która zajmuje się udzielaniem pożyczek, często jesteś zwolniony z tego podatku.
• Podatek VAT: Standardowa pożyczka od osoby prywatnej zazwyczaj nie podlega VAT. Jeśli pożyczasz od instytucji finansowej, to zależy od jej działalności.
• Podatek dochodowy (PIT/CIT): Sama pożyczka to nie przychód, więc nie płacisz od niej podatku dochodowego. Ale jeśli pożyczka zostanie Ci umorzona, to wtedy już tak – będziesz musiał zapłacić podatek.

Jakie są ryzyka i pułapki związane z zawieraniem umów pożyczek?

Pożyczanie pieniędzy, zwłaszcza bez należytej ostrożności, może wiązać się z różnymi zagrożeniami. Oto kilka rzeczy, na które powinieneś uważać:

• Ukryte koszty: Czasami w umowie mogą kryć się dodatkowe, pozaodsetkowe koszty. Pamiętaj, że takie koszty nie mogą przekroczyć 25% całej kwoty pożyczki.
• Niedozwolone klauzule: Mogą się trafić zapisy, które są dla Ciebie niekorzystne i naruszają Twoje prawa jako konsumenta, np. dotyczące zmian oprocentowania czy kar.
• Brak zabezpieczeń: Dla pożyczkodawcy ryzykiem jest brak zabezpieczeń, które mogłyby pokryć straty, jeśli nie spłacisz pożyczki.
• Ryzyko niewypłacalności: Pożyczkodawca zawsze ryzykuje, że pożyczkobiorca nie będzie miał jak oddać pieniędzy.
• Oszustwa: Szczególnie w internecie można natknąć się na fałszywe oferty, próby wyłudzenia pieniędzy z góry albo kradzieży danych.
• Brak analizy umowy: Jeśli nie przeczytasz dokładnie umowy i nie zrozumiesz wszystkich zapisów o oprocentowaniu, spłacie czy karach, możesz wpaść w kłopoty.
• Pułapki umowne: Czasami pożyczkodawcy próbują narzucić dodatkowe, niekorzystne umowy albo stosują niejasne zapisy.

Zawsze czytaj umowę bardzo dokładnie, zwracaj uwagę na szczegóły i jeśli masz jakieś wątpliwości, skonsultuj się z prawnikiem albo doradcą finansowym.

Jakie są statystyki dotyczące udzielania pożyczek i kredytów w Polsce?

Rynek pożyczek i kredytów w Polsce jest bardzo aktywny, a najnowsze dane to potwierdzają.

• Pożyczki pozabankowe: W 2024 roku firmy pozabankowe udzieliły pożyczek na kwotę 21,7 miliarda złotych, co jest wzrostem o 49% w porównaniu do poprzedniego roku. Najwięcej jest pożyczek gotówkowych (około 70%), a pożyczki celowe to około 28% rynku. W październiku 2024 roku średnia kwota pożyczki gotówkowej wyniosła 2.670 zł, czyli o 11,1% więcej niż rok wcześniej. Ciekawe jest też to, że odrzuconych wniosków jest sporo – w kwietniu 2025 roku było to aż 77,9%.
• Kredyty bankowe: W pierwszych czterech miesiącach 2025 roku banki udzieliły o 25,1% więcej kredytów gotówkowych. Niestety, kredytów mieszkaniowych jest mniej o 17,3%. Podobnie sytuacja wygląda z kredytami ratalnymi i kartami kredytowymi – ich też udziela się mniej.

Podsumowanie: umowa pożyczki w pigułce

Umowa pożyczki to ważny dokument w naszym systemie prawnym, który pozwala na przekazanie pieniędzy lub rzeczy. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, pożyczkodawca oddaje coś do dyspozycji, a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić to samo. Kluczowe cechy to: można ją zawrzeć ustnie (do pewnej kwoty), można swobodnie dysponować pożyczonym i może być bezpłatna lub płatna.
Główne różnice od kredytu to: pożyczkę może dać każdy, jest mniej formalności, możesz ją wydać na co chcesz i nie zawsze musisz płacić odsetki. Pod względem podatków, jeśli pożyczasz więcej niż 1000 zł, musisz zapłacić 0,5% PCC. Ważne jest, żeby rozumieć, co podpisujesz, wiedzieć o potencjalnych ryzykach i umieć odróżnić pożyczkę od kredytu.
Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości przed podpisaniem umowy, najlepiej pogadać z kimś, kto się na tym zna – prawnikiem albo doradcą finansowym.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o umowę pożyczki

Czy umowa pożyczki musi być na piśmie?

Nie, nie musi. Jest ważna, gdy obie strony się zgodzą. Ale dla świętego spokoju, zwłaszcza przy większych kwotach, lepiej mieć ją na papierze.

Jaka jest różnica między pożyczką a kredytem?

Kredyt tylko z banku/SKOK, pożyczkę każdy może dać. Kredyt ma więcej przepisów, pożyczka to głównie Kodeks cywilny. Kredyt jest zawsze na piśmie, pożyczkę można ustnie (do 1000 zł). Kredyt ma cel, pożyczka niekoniecznie. Kredyt jest zawsze płatny, pożyczka może być za darmo. Kredyt wymaga więcej formalności. Pożyczką można pożyczyć też rzeczy.

Kto może udzielić pożyczki?

Banki, firmy pożyczkowe, ale też osoby prywatne.

Czy pożyczka zawsze wiąże się z podatkami?

Sama pożyczka nie jest dochodem. Ale jeśli pożyczasz więcej niż 1000 zł, zapłacisz 0,5% PCC. Jak pożyczka zostanie Ci umorzona, wtedy płacisz podatek dochodowy.

Jakie są maksymalne odsetki w umowie pożyczki?

Są to tzw. odsetki maksymalne. Ich wysokość to dwa razy stopa referencyjna NBP plus stopa oprocentowania kredytu lombardowego NBP. Zmieniają się wraz ze stopami procentowymi NBP.

Co się stanie, jeśli nie spłacę pożyczki?

Pożyczkodawca może naliczyć odsetki za opóźnienie, zacząć windykację albo skierować sprawę do sądu, co może skończyć się zajęciem komorniczym. Twoja historia kredytowa też ucierpi, co utrudni Ci przyszłe pożyczanie.

 

Poszukujesz agencji SEO w celu wypozycjonowania swojego serwisu? Skontaktujmy się!